از اصفهان تا دارالاسلام خوارزم
ده چیزی که در خیوه ازبکستان مرا شگفتزده کرد
تاریخ انتشار: اول شهریور 1402

خیوه را با نام تاریخی «خوارزم» می‌شناسیم؛ شهر کوچک اما جذابی در غرب ازبکستان که مخصوصا اگر یزدی یا اصفهانی باشید، حسابی از دیدنش شگفت‌زده می‌شوید؛ چون قرابت‌های دل‌نشینی با بافت تاریخی یزد و مناره‌ها و میراث اصفهان دارد. در گزارش پیش رو روایت سفر سه‌روزه‌ام را به این شهر مهم ایران فرهنگی می‌خوانید.

«ازبکستان شما را غافلگیر می‌کند» و یادتان باشد که «خیوه را حذف نکنید!»؛ اگر اهل و اهلی سفر هستید و از دیدن میراث و فرهنگ لذت می‌برید، این دو گزاره را به یاد داشته باشید.

من سفر ازبکستان را بعد از مکالمه یک‌ساعته با یک دوست راهنمای گردشگری، انتخاب کردم. اول برایم از دیدنی‌ها و فرهنگ ازبکستان گفت و بعد تأکید کرد: «مطمئنم تو خیلی لذت می‌بری از این سفر و خیلی هم شگفت‌زده می‌شی.»

این حرف باعث شد از فرصت تعطیلات استفاده کنم و تنها راهی ازبکستان شوم؛ بدون آنکه از قبل برنامه‌ دقیقی داشته باشم و بلیت حمل‌ونقل میان شهرهای سمرقند، بخارا، خیوه، افشنه، شهری‌سبز، اورگانج و تاشکند را خریده باشم.

حالا روایت سفر ازبکستان را در چند گزارش مجزا می‌نویسم؛ چراکه هرکدام از شش شهری که در دو هفته سفرم به این کشور دیدم، آن‌قدر روایت جذاب دارند که نمی‌شود همه را در یک گزارش برایتان بنویسم. اولین روایت اما به خیوه اختصاص دارد.

...

هفت‌خوان ویزای هند
تاریخ انتشار: 10:10 - پنجشنبه 1401/09/10

باورتان می‌شود که ایرانی‌ها برای گرفتن ویزا هند، شب را در ماشین بخوابند تا صبح زود اولین نفری باشند که اسمشان را در لیست متقاضیان تحویل مدارک می‌نویسند؟! این ماجرا درباره گرفتن ویزای شینگن به‌مراتب سخت‌تر، هزینه‌برتر و عجیب‌تر شده و حتی باید بگوییم تقریبا امکان‌ناپذیر به نظر می‌رسد! اما هند تا پیش از این یکی از کشورهایی بود که روند اخذ ویزایش برای ایرانیان نسبتا ساده و سریع بود. در گزارش میدانی حاضر، نگاهی داریم به روند اخذ ویزای هند؛ با این توضیح که بعد از کرونا در اصفهان و مشهد هم آژانس‌هایی کار ثبت درخواست ویزا را انجام می‌دهند تا لازم نباشد همه گردشگران به تهران مراجعه کنند. برای تهیه این گزارش با دوآژانس اصفهان و تهران تلفنی صحبت شده و بـقیـــه موارد حاصل گفت‌وگوها و تجربه‌های میدانی نویسنده ضمن حضور در تهران، هستند.

این روزها فعالان گردشگری کشور از حجم بالای سخت‌گیری سفارتخانه‌ها نسبت به مسافران ایرانی و مهاجر و پناهنده‌شدن شماری از مسافران اظهار نگرانی می‌کنند. روند صدور ویزا ها زمان‌برتر و هزینه‌برتر شده و ویزاهایی هم که صادر می‌شوند معمولا برای مدت کوتاهی هستند؛ مثلا ممکن است تقاضای ویزای شش‌ماهه هند بدهید؛ اما ویزای یک‌ماهه با امکان فقط یک هفته ماندن بدون امکان تغییر دلیل سفر، برایتان صادر کنند! ویزایی که نه می‌توانید با آن سفر کنید و نه دلتان می‌آید قیدش را بزنید. حالا سؤال این است که آیا همچنان که فاتحه گردشگری ورودی را خوانده‌ایم، باید فاتحه گردشگری خروجی را هم بخوانیم؟!
...

راهنمای سفر به دهکده سرخ استان اصفهان
اگر ترکیه، ابیانه را داشت
تاریخ انتشار: 10:02 - پنجشنبه 1401/09/10

ابیانه، دهکده گلگون استان اصفهان، با رنگ‌های پاییزی این روزهایش دل می‌رباید و هم‌زمان حسرت و تأسف را روانه ذهن و جانتان می‌کند. در کوچه پس‌کوچه‌هایش باید قدم بزنید و با چشم دل تماشا کنید. گوش جان بسپارید به نواها و آرامشش و البته از خودتان بپرسید اگر ابیانه در ترکیه بود، چطور با وجود نازنینش رفتار می‌کردند؟! اگر امارات متحده عربی بخت داشتن روستای منحصربه‌فرد ابیانه را داشت، چطور روی چشم نگهش می‌داشت؟

مسیر تشرف گردشگران را چگونه تعریف می‌کردند و آیا کهن‌سالانش که گنج‌نشین‌اند، به گردشگران التماس می‌کردند که سوغات بخرند؟! هنوز هم دیر نشده، تا پاییز است به دیدار ابیانه بروید و اگر مسئولیتی دارید و توانی، آب دستتان است زمین بگذارید و فکری به حال نجات بافت تاریخی و شادابی مردمانش کنید، لطفا!

...

دوسلدورف، اصفهانِ آلمان است!
نمونه بارز شهری با نگاه زنانه در شهرسازی‌

نفیسه حاجاتی

شهری آرام، ثروتمند و هنردوست که رودخانه‌ای در قلب خود دارد، این کوتاه‌ترین توصیفی است که می‌توان از «دوسلدورف» داشت. از همه جالب‌تر آن که می‌گویند شهر در دست زنان است و البته که کافی است کمی در محله‌های مختلفش بگردید، همه جا هنردوستی و ظرافت‌هایی می‌بینید که شما را به این قطعیت می‌رساند که در شهرسازی‌اش یک نگاه زنانه قدرتمند وجود دارد؛ نگاهی که حس آرامش در عین قدرت را به گردشگر القا می‌کند.

دوسلدورف به خصوی برای سه دسته، یک مقصد گردشگری محبوب است؛ عاشقان هنرهای معاصر، فعالان اقتصاد هنر، علاقمندان گردشگری در شهرهای مدرنِ باریشه و البته آنها که به دنبال اقتصاد و سرمایه‌گذاری در مهمترین صنایع و کمپانی‌های دنیا هستند.

دوسلدورف دو وجه مشترک مهم با اصفهان دارد؛ هر دو بر بستر رودی زنده و زاینده شکل گرفته‌اند و هر دو به هنر شهره‌اند. اصفهان بیشتر به شاهکارهای هنری قرن شانزدهمی‌اش می‌نازد در حالی که دوسلدورفِ بازسازی‌شده پس از جنگ جهانی دوم با شاهکارهای معماری قرن بیست و یکمی‌ و گنجینه هنر قرن بیستم‌اش جایگاه جهانی پیدا کرده است. دوسلدورف بعد از برلین جایگاه مهمی در آلمان دارد، از شلوغی و هجمه‌های معمول پایتخت در این شهر خبری نیست. می‌توانید ساعت‌ها در گوشه گوشه‌اش پیاده‌روی کنید. موقر و آرام است و به دور از هیاهوی برلین، گوشه مهمی از نبض اقتصاد آلمان را به دست گرفته است؛ درست شبیه اصفهان!

پراگ چگونه اسطوره شهر شد؟!
از هوشمندی تا عدم قناعت؛ الفبای موفقیت مقصد گردشگری مهم جهان

نفیسه حاجاتی

چرا پراگ این همه عاشق دارد؟! پاریس و رم و ونیز هم جزو شهرهایی هستند که خیلی‌ها آرزوی دیدنشان را دارند اما حساب پراگ جداست. چرا این همه آدم در سراسر جهان «عاشق» پراگند بی آن که هیچ وقت بخت دیدنش را به دست آورده باشند. این حس دوست داشتن از کجا می‌آید؟ این سوالی است که فقط وقتی سفری به این شهر عجیب داشته باشید، شهرهای دیگر اروپا را هم دیده باشید و با دوستان ساکن اروپا مخصوصاً معماران و اهالی فرهنگ و ادبیات صحبت کنید، می‌توانید پاسخی برایش پیدا کنید.

چه شد که پراگ به اسطوره‌شهر تبدیل شد؟! روح پراگ چگونه روح گردشگران را تسخیر کرد و الفبای موفقیت این شهر کهنِ کوچکِ پررمز و راز چیست؟ در سفرم به پراگ به دنبال پاسخ همین سوالات بودم و به دنبال شباهت‌های اصفهان با مقصد پررونق گردشگری اروپا، ما برای رونق صنعت گردشگری اصفهان، چه درس‌هایی از پراگ می‌گیریم؟

کلمات، عکس‌ها و خاطرات در کنار هوشمندی چک‌ها دست به دست هم دادند تا پراگ به شهر محبوب جهانیان تبدیل شود. خیابان‌های سنگفرش و معماری شکیل و بناهای کهن و اتمسفر قوی و آرام شهر هر سال گردشگران پرشماری را به پایتخت جمهوری چک می‌کشاند. مرکز تاریخی شهر پر از هتل‌ها و هاستل‌ها و اقامتگاه‌های مختلف است. انواع رستوران و کافه و فروشگاه را در هر گوشه و کنار این منطقه می‌بینید در حالی که همه پر از گردشگرانی هستند که از سراسر دنیا برای دیدن پراگ آمده‌اند.

صبح تا عصر بالای قلعه قدیمی شهر مملو از توریست‌هایی است که برای سلفی یا عکس یادگاری گرفتن با یکی از زیباتری مناظر شهری جهان با هم در رقابتند و غروب آفتاب باید روی پل چارلز باشید تا شکوه یک شهر محبوب گردشگران را از نزدیک حس کنید. از همه اینها گذشته، سنگفرش‌های پراگ هم عاشقان زیادی دارند و این چیزی بود که وقتی پایم را از ترمینال فلورانس در قلب مرکز تاریخی پراگ بیرون گذاشتم، مرا به یاد اصفهان انداخت با آهی که از نهادم برخواست برای سنگفرش‌های امرز چهارباغ، مونالیزای اصفهان!

ایران در آخن!
بزرگترین کتابفروشی شهر مهم آلمان چه کتابهایی درباره ایران عرضه می‌کند؟
نفیسه حاجاتی

کتابفروشی‌های یک شهر، یکی از صدها متر و معیاری هستند که می‌توانیم برای ارزیابی زندگی در یک منطقه ببینیمشان. در یک عصر بهاری به محله تاریخی شهر آخن در گوشه غربی آلمان سر زدیم. محله الیزن برون (Elisenbrunnen) که به جز جذابیت‌های تاریخی و فرهنگی، خرید و غذایی، بزرگترین کتابفروشی شهر را هم در خود دارد، کتابفروشی شش طبقه‌ای که یکی از 55 شعبه فروشگاه‌های زنجیره‌ای مایرشه است. در بخش گردشگری‌اش چشممان افتاد به کتاب‌هایی با موضوع ایران. از کتابی به قلم پرسفرترین زن آلمانی تا لونلی‌پلنت چاپ جدید با 8 صفحه راهنمای ایران‌گردی.
 
آخن یک شهر آرام و دانشگاهی است در غربی‌ترین نقطه آلمان آن قدر غرب که از شمال غربی به هلند و از جنوب غربی به بلژیک وصل می‌شود و می‌توانید پیاده از قلب آخن مثلا تا  والس در هلند یا والسربرگ در بلژیک بروید. این شهر به دانشگاهش که در رشته‌های فنی به عنوان یکی از بهترین دانشگاه‌های آلمان شناخته می‌شود، معروف است و میزبان ایرانی‌های درس‌خوان بسیاری هم بوده که انجمن دانشجویان ایرانی آخن (isa-aachen) را هم تاسیس کرده اند.

از طرفی  به عنوان «شهر مرزی» و «شهر آب‌های معدنی» هم شناخته می‌شود. نکته جذاب دیگر درباره آخن این است که به عنوان هشتمین شهر برتر آلمان در زمینه نوآوری معروف شده است. قدمت حیات در این شهر به 5 هزار سال می‌رسد و دلیلش چشمه‌های آب گرمی است که در این منطقه وجود دارند. مساحت آخن تقریباً یک سوم مساحت اصفهان است و جمعیتش حدود یک هفتم جمعیت ساکنان اصفهان. یعنی چیزی حدود 250 هزار نفر در این شهر زندگی می‌کنند. در تاریخ آخن چند نقطه مهم وجود دارد که شما به عنوان گردشگر باید بدانید؛ سال ۱۶۶۸ که در آخن قرارداد صلح بین فرانسه و اسپانیا امضا شد، سال ۱۷۴۸ که طی کنفرانس صلحی در این شهر به جنگ‌های موروثی اتریش پایان دادند. روز بیست و یکم اکتبر سال ۱۹۴۴ آخن اولین شهر آلمان بود که از چنگال هیتلر رها شد. روز دوم ماه مه سال ۱۶۵۶ که آخن دچار یک آتش سوزی بزرگ شد و بعداً یک معمار بلژیکی کل شهر را دوباره طراحی کرد.


اگر مسافر آخن هستید و علاقمند به فرهنگ و تاریخ، این نام‌ها را به خاطر بسپارید: کلیسای جامع (دُم) آخن که مدفن کارل کبیر است، لقب بزرگترین کلیسای شمال کوههای آلپ را دارد، 6 قرن مرکز تاج گذاری سلاطین آلمانی بوده و در فهرست میراث جهانی یونسکو هم ثبت شده است.

میدان زیبای تاریخی «مونستر» رو به کلیسای جامع با بوتیک‌های کوچک و زیبایش، ساختمان شهرداری آخن با قدمت 7 قرن که محل اهدای جایزه مطرح سالانه تفاهم و اتحاد میان گروه‌های قومی در اروپاست. دانشگاه آخن که در سال 1870 پایه گذاری شده و یکی از بهترین دانشگاه‌های فنی آلمان و اروپا محسوب می‌شود. خیابان پونت (Pontstraße) که برعکس بقیه نقاط شهر که از ساعت 8 به بعد تعطیلند، به خاطر رستوران‌ها و کافه‌هایش همیشه شلوغ و پاتوق جوان‌ها و دانشجوهاست.

چشمه معدنی الیزن (Elisenbrunnen) با آب گرم گوگردی‌اش هم مایه افتخار آخنی‌هاست. اما در میانه این دیدنی‌ها شاید گذارتان به مغازه‌های شیرینی فروشی کوچک یا زنجیره‌ای آخن هم بیفتد. یادتان باشد شیرینی سنتی آخن به نام پرینتن (Printen) را امتحان کنید که مزه‌ای شور و شیرین دارد و می‌توانید با چای میل کنید.

اما در میان همه این جاذبه‌ها، ما در یک عصر خنک بهاری، به بزرگترین کتابفروشی شهر سر زدیم. مایرشه (Mayersche) کتابفروشی‌ زنجیره‌ای بزرگی است که در 39 شهر آلمان 55 شعبه دارد. کتاب کوچسرفینگ در ایران (Couchsurfing im Iran) اثر استفن ارث در 256 صفحه با قیمت 17 یورو که در سال 2015 چاپ شده یکی از کتاب‌هایی است که علاقمندان آلمانی‌زبان سفر به ایران می‌توانند در مایرشه پیدا کنند.

کتاب کشورجمع‌کن  The country collectorهم کتاب جذابی است داستان زندگی-سفرهای دختر آلمانی که یک روز از زندگی در فرانکفورت خسته می‌شود، پولهایش را جمع می‌کند، کارش را رها می‌کند و بار سفر می‌بندد. نینا سدانو به 193 کشور عضو سازمان ملل متحد سفر می‌کند و 11 پاسپورت پر از مهر و ویزایش باعث می‌شود که لقب «پر سفرترین زن آلمانی» را از آن خود کند. کتاب او در سال 2014 به زبان آلمانی با قیمت 14.95 یورو منتشر شد و چند صفحه از 320 صفحه این کتاب هم به سفر پرماجرای او به ایران اختصاص دارد. کتاب بعدی، قدرت بزرگ ایران (Großmacht Iran) است که بعد از برجام نوشته و سال 2016 در 288 صفحه با قیمت 24یورو منتشر شده است.

هنر فورتیگ نویسنده این کتاب، معتقد است که کلید صلح اروپا در تهران است و بدون ایران نه جلوی داعش گرفته می‌شود، نه موج عظیم پناهندگان متوقف می‌شود و نه درگیری‌های پایان‌ناپذیر خاورمیانه تمامی دارند. لوئیس پرایس نویسنده- گردشگر دیگری است که کتابی را به زبان آلمانی با عنوان عجیب «موتورسواری زنان در ایران ممنوع است، اما چه شد وقتی من این کار را انجام دادم. 5 هزار کیلومتر در قلب ایران واقعی» نوشته است.

او از لندن سفرش را آغاز می‌کند و تجربیات عجیب و جذابش در ایران را برای علاقمندان گردشگری نوشته است. این کتاب هم در 330 صفحه با قیمت 16.99 یورو منتشر شده و چاپ دومش محصول سال 2018 است. اما یکی از جذاب‌ترین کتاب‌هایی که پیدا می‌کنیم، کتاب جهان (The World) از انتشارات لونلی پلنت است که هشت صفحه را به ایران اختصاص داده است. اصفهان، یزد، پرسپولیس، زاگرس، مشهد، هنرگردی در تهران، اسکی در کوههای البرز، آتشکده‌های زرتشتی، راهنمای شعرگردی در شیراز، غرب ایران و راهنمای حمل و نقل از جمله بخش‌های مختلف این صفحات هستند. در صفحه ابتدایی بخش هم ایران را این گونه معرفی کرده است: «خوش آمدید به کشوری که می‌تواند به عنوان دوستانه‌ترین کشور دنیا شناخته شود. ایران جواهری است بر تاج اسلام. معماری بسیار زیبایی دارد که با مهمان نوازی گرم آمیخته شده است.»

لونلی پلنت برای گردشگران نام بسیار آشنایی است. برای هر کشور کتاب راهنمای اختصاصی منتشر کرده و هر بار در نسخه‎های جدید اطلاعاتش را به روز می‌کند. در کنار همه آن کتاب‌ها یک دایره المعارف گردشگری جهان هم منتشر کرده و درباره همه کشورها به موجزترین و جذاب‌ترین صورت ممکن توضیحات گردشگرانه داده است.

اما این پروژه بزرگ از کجا آغاز شد؟! باورتان نمی‌شود که آغازش به یک تصمیم ساده اما بزرگ در چهل سال پیش برمی‌گردد! در صفحه معرفی کتاب نوشته‌اند: «یک ماشین درب و داغان، مقدار کمی دلار در جیب و عشق به ماجراجویی اینها تمام چیزهایی بودند که تونی و مارین ویلر برای سفری برای تمام عمر، نیاز داشتند. آنها روی یک نیمکت در پارکی در لندن با هم آشنا شده و یک سال بعدش با هم ازدواج کرده بودند. آنها برای ماه عسل سفری را برنامه ریزی کردند که فقط عده کمی به عملی شدندش ایمان داشتند؛ سفر به تمام اروپا، آسیا و تا استرالیا. بعد از سفر، انها به تشویق دوستانشان اولین راهنمای سفر زندگی‌شان را روی میز آشپزخانه‌شان پس از شب‌بیداری‌های بسیار، نوشتند. عنوانش این بود: «سفر ارزان دور آسیا». یک هفته بعد 1500 نسخه از این کتاب فروخته و این گونه لونلی پلنت متولد شد و حالا بیشتر از 40 سال بعد، این کتاب در دستان شماست.»


دو ساعتی در مایرشه می‌گردیم. کتابفروشی بزرگ شش طبقه‌ای است پر از کتاب‌ و انواع لوازم التحریر. مبلمان‌هایی دارد برای آن که ساعتی بنشینیم و هر کتابی را که دوست داریم ورق بزنیم. برای بعضی از کتاب‌های تازه منتشر شده‌اش کتابچه‌های کوچک رایگانی منتشر کرده که علاقمندان می‌توانند سی صفحه اول رمان را بخوانند و اگر دوستش داشتند، بعداً خود کتاب را بخرند.

بخش کتاب‌های آشپزی‌اش با کتاب‌هایی در قطع‌های خاص و با طراحی و عکس‌های جذاب، طرفداران زیادی داشت و طبقه کودکان هم پر از بچه‌هایی بود که گردشگر عصرگاهی در کتابفروشی را در کنار بازی کردن در پارک رو به رو انتخاب کرده بودند. اما از همه جذاب‌تر، صندلی‌هایی بودند پشت دیوار شیشه‌ای بزرگ و رو به منظره زیبای بیرون. علاقمندان کتاب دلخواهشان را انتخاب می‌کردند روی صندلی می‌نشستند و در سکوت چند صفحه از کتاب مورد علاقه شان را مطالعه می‌کردند.

سرزمین من
زمان انتشار: تیرماه ۱۳۹۲
آدرس: مجله سرزمین من، ماهنامه ایران شناسی و ایران‌گردی، صفحات راهنمای سفر 

دروازه مازندران
گردش در شهر تاریخی آمل که اسمش با اسطوره‌های ایران گره خورده است

برای این شهر همین بس که دماوند، کوه اساطیری و نماد کشور ایران، در حوزه آن قرار گرفته است. شهرت تاریخی آمل که روزگاری پایتخت مازندران بوده، فقط به همین موضوع خلاصه نمی‌شود؛ شهری است که پایتخت اشکانیان بوده و از اولین مناطقی است که شیعیان در آن پا گرفتند و به سراسر ایران نفوذ کردند. شهری که «حمدالله مستوفی» بنای آن را به طهمورث، پادشاه پیشدادی نسبت می‌دهد و «این خردادبه» آن را از زمان پادشاهی فریدون تا بهرام گور، پایتخت دنیای مسکون عنوان می‌کند.

آمل امروز، گرچه مانند گذشته نیست اما همچنان دروازه‌ای است به سوی مازندران؛ شهری که پایتخت‌نشین‌ها به خوبی می‌شناسندش چون فقط 180 کیلومتر با شمال شرق پایتخت فاصله دارد. آمل شهری سرنهاده بر جلگه مازندران که رود هراز را هم در خود دارد، شهری است که بسیاری از دریادوستان پایتخت‌نشین، برای رسیدن به سواحل خطه شمال، همیشه از آن عبور می‌کنند. اما خود این شهر و اطراف آن هم...