صد و هشتاد سال پیش در «انگلستان» متولد شد و حوالی سال ۱۳۲۰ توسط انگلیسی ها به ایران آمد. سالن هایش ابتدا در «آبادان»، بعد در تهران و دیگر شهرهای ایران، فقط برای تفریح و تفنن، ساخته شدند. اما از حدود ۱۶ سال پیش بود که به این ورزش به طور جدی تری پرداخته شد. کم کم شهرهای مختلف به فکر تبلیغ و سرمایه گذاری در این زمینه افتادند و زمین های اسکواش در برخی شهرها، پدیدار شدند.
اسکواش در یک زمین چهار دیواری که «کورت» می نامند بازی میشود، هر بازیکن به طور متناوب توپ کوچکی را با راکت به دیوار مقابل می زند و بازیکن طرف دیگر باید آن را به دیوار مزبور برگرداند. این ضربه ها با سرعت و زاویه ای زده می شوند که بازیکن حریف نتواند توپ را به دیوار مقابل برگرداند. اسکواش به دو صورت انفرادی (دو بازیکن) و دوبل (چهار بازیکن) بازی می شود.
درِ کوچک آهنی کنار در ورودی ورزشگاه را محکم می زنم. دختر در را برایم باز می کند و وارد تنها سالن اسکواش شهر «اصفهان» می شوم. سه دختر نوجوان در دو کورت، در حال بازی هستند. صدای برخورد توپ با دیوارهای دو اتاقک و صدای کفش دخترهایی که برای زدن توپ به این طرف و آن طرف اتاقکی که سه طرفش دیوار است میروند و حتی گاهی به هم برخورد میکنند، تمام سالن را پر کرده.
«شیدا»، مربی شان، هم هر چند دقیقه یک بار بین صحبت هایمان دخترها را صدا می زند و بهشان تذکر میدهد که حرکت ها را درست بزنند یا زیاد استراحت نکنند.
«شیدا مولادوست»، علوم سیاسی خوانده و خبرنگار است اما آن طور که خودش می گوید، عاشق داوری است و انواع و اقسام مدارک مربیگری و داوری در رشته های مختلف ورزشی مثل تکواندو، فوتبال، فوتسال، اسکواش و سافت بال را دارد. حالا هم یکی از چهار مربی ای است که در اصفهان، اسکواش کار میکنند.
چرا اسکواش بازی می کنید؟
«پریناز» ۱۶ ساله، دو سال است که اسکواش بازی می کند اما از یک سال پیش این ورزش را به طور جدی دنبال کرده است. چند دقیقه برای استراحت روی سکو می نشیند و مشغول دیدن بازی مربی اش با یکی از بچه ها، می شود. کنارش می نشینم و درباره ی ورودش به این ورزش می پرسم. میگوید: «ازش خوشم اومد چون واسه خودش کلاس خاصی داره. خیلی هیجان داره و رقیب خیلی زیادی هم ندارم.»
این طور که پریناز می گوید، پدرش که والیبال بازی می کند، مخالف اسکواش بازی کردن اوست و عقیده دارد که بهتر است دخترش یک ورزش جمعی که بیشتر مورد توجه است، را انتخاب کند. اما از طرف دیگر، مادرش همیشه مشوق او بوده است.
«ساناز»، قدبلند و خوش اندام است. از بچه های دیگر بزرگ تر و تقریباً بیست و سه، چهار ساله به نظر می رسد. تاپ و شلوارک شیکی پوشیده و درحال بستن هدبندش است که می پرسم: «شما مربی سانس بعد هستی یا بازیکن؟»
ساناز مدت ها والیبال بازی می کرده ولی خیلی دوست داشته که یک ورزش انفرادی را امتحان کند. برای همین، حالا اسکواش بازی می کند. او هم «داشتن هیجان» را مهم ترین دلیلش برای انتخاب این ورزش می داند.
اما «پریزاد» نظر جالب تری دارد. او که فقط برای سرگرمی اسکواش بازی می کند، می گوید: «من تنیس خیلی دوست داشتم. یه زمین تنیس هم نزدیک خونه مون بود ولی اون جا باید با روسری و مانتو می رفتیم. اونم توی گرما و آفتاب! برای همین اومدم اسکواش. این جا حداقل می تونیم راحت لباس بپوشیم. از صدای توپ که می خوره به دیوار خیلی خوشم میاد. هیجان و تحرک زیادشم خیلی دوست دارم.»
و در آخر «شیدا» همه ی این صحبت ها را تکمیل می کند: «در اسکواش، مدام باید فکر کنی. باید هم خودت بازی کنی، هم به جای حریفت. شادابی و تحرک خاصی داره. بهش شطرنج ایستاده یا شطرنج متحرک هم می گن. از طرفی، اسکواش این خوبی رو داره که در هر فصلی می شه بازی کرد؛ در هوای گرم یا سرد.»
در باب خوش اندامی بازیکنان اسکواش!
کم نیستند خانم هایی که به هدف «لاغر شدن» یک رشته ی ورزشی را انتخاب می کنند. اما شیدا معتقد است: «خیلی زشته که بگن می ریم ورزش که لاغر بشیم.» و اضافه میکند که خیلی از ورزش ها هستند که یک قسمت از بدن را بد حالت و غیرعادی می کنند یا فقط باعث تقویت برخی از قسمت های بدن می شوند. اما اسکواش باعث تناسب اندام می شود چون در این ورزش، تمام عضلات بدن درگیرند.
در همین زمینه، خاطره ای از مسابقات کشورهای اسلامی در «رشت» تعریف می کند: «یه دختر نوجوون از هند با مادرش اومده بود. خیلی خوش اندام بود. مادرش می گفت چند ماه دیگه باید بره انگلستان برای مسابقات فشن!»
با «مسعود ضیاءالدینی»، عضو کمیته آموزش فدراسیون اسکواش و مربی، در مورد جنبه های پزشکی ورزش اسکواش صحبت می کنم. او می گوید: «اسکواش مخلوطی از حرکات هوازی و غیرهوازی است. تمام اعضای بالاتنه و پایین تنه درگیر هستند. البته عضلات دست، کمربند شانه ای و بالاتنه بیشتر درگیرند. همه ی فاکتورهای آمادگی جسمانی را دارد و جزو آن دسته از ورزش هایی است که انرژی زیادی مصرف می کند. نه جنسیت می شناسد و نه سن. هم برای مردم عادی خوب است و هم به عنوان ورزش بدنسازی قهرمانان مورد استفاده قرار می گیرد. مثلاً "دیوید بکهام" و "علیرضا دبیر" به عنوان ورزش مکمل، اسکواش بازی می کردند.»
سالن اسکواش یا استخر خانگی؟
در مورد وضعیت اسکواش در اصفهان، با چند نفر از مربی ها صحبت می کنم. می گویند که در استان اصفهان فقط دو سالن اسکواش هست. یکی در آران و بیدگل که یک ایرانی مقیم آمریکا آن را در زادگاهش ساخته و خیلی شیک و مدرن است ولی هنوز بازیکن جدی که در مسابقات کشوری فعال باشد، ندارد. دومی هم همین سالن با دو کورت است که به دلیل محل نامناسب، زیاد مورد استقبال قرار نگرفته.
شیدا میگوید: «اگه همین سالن، در جنوب شهر، مثلاً در ورزشگاه انقلاب بود، خیلی بیشتر ازش استقبال می شد و خانواده ها هم با خیال راحت تری به دخترانشون اجازه می دادن که مثلاً ساعت ۲ بعد از ظهر بیان اسکواش.»
این مربی، با بیان این که در پارک های تهران، اسکواش باز گذاشته اند و برخی از انبوه سازان پایتخت در برج های چندین طبقه، یک طبقه یا واحد را به سالن اسکواش اختصاص داده اند، از پتانسیل خوب پارک ها و زمین های اطراف «زاینده رود» می گوید و تاکید می کند که اگر کنار زمین های تنیس و بدمینتون، کورت باز اسکواش بگذارند، به گسترش این ورزش کمک زیادی می شود.
ضمن این که برج های اصفهان هم می توانند یک واحد را به سالن اسکواش اختصاص دهند که از نظر هزینه و نگهداری، به مراتب ارزان تر و راحت تر از استخرهای خانگی هستند.
خانم «فلاحیان»، سرپرست هیئت اسکواش بانوان استان اصفهان، از تلاش هایی که برای گسترش این ورزش در اصفهان صورت گرفته صحبت و تاکید می کند که با شهرداری رایزنی هایی برای احداث کورت باز در کنار زاینده رود انجام شده است. او همچنین از میزبانی سالن اسکواش آران و بیدگل در مسابقات المپیاد کشوری که زمستان امسال برگزار خواهد شد، خبر می دهد. او اضافه می کند که این سالن مدرن با پنج کورت ساخته شده و از ابتدای امسال به صورت جدی شروع به آموزش اسکواش به آقایان و خانم های علاقه مند این شهرستان کرده است.
اسکواش در تخت جمشید
وقتی در اینترنت به دنبال عکس هایی از مسابقات اسکواش می گردم، به عکس های جالب توجهی از مسابقات جهانی اسکواش «مصر» می رسم که در کورت های شیشه ای و در کنار «اهرام مصر» برگزار شده اند.
شیدا مولادوست هم با تاکید بر جنبه ی توریستی این ورزش می گوید: «چرا ما میزبان مسابقات جهانی نباشیم و مسابقات را کنار "تخت جمشید" یا در "میدان نقش جهان"، در کورت های شیشه ای برگزار نکنیم؟ توریسم ورزشی می تواند کمک شایان توجهی به اقتصاد کشور کند. ما باید مسابقات بین المللی را در شهرهای تاریخی مان برگزار کنیم که تبلیغی برای فرهنگ مان باشد؛ نه در شهرهایی که زیاد جنبه توریستی ندارند. مثلاً در مسابقات رشت، ورزشکاران خارجی، فقط دنبال فرش و پسته و صنایع دستی و آثار باستانی می گشتند.»
«بابک فقیر»، دبیر اسکواش، در این باره می گوید: «کشورهای مختلف برای استفاده بیشتر از بعد توریستی این ورزش، دو کار می کنند. اول این که کورت شیشه ای برای مسابقات تهیه می کنند؛ مانند مصر یا انگلستان که کورت های شیشه ای اسکواش را در میدان اصلی شهر قرار داده بود و دوم این که مسابقات بین المللی PSA (مخصوص مردان) و VISPA (مخصوص زنان) را با جوایز چند هزار دلاری برگزار می کنند.»
فقیر در مورد برگزاری مسابقات در کورت شیشه ای و در کنار آثار تاریخی مانند تخت جمشید یا حتی میدان آزادی، به هزینه بالای وارد کردن کورت شیشه ای از آلمان، که چیزی حدود ۲۰۰ میلیون تومان میشود، اشاره میکند و معتقد است که همین عامل باعث شده که این کار در برنامه ی فعلی فدراسیون نباشد. البته او تاکید می کند که درصدد هستند تا بخش خصوصی را در این زمینه تشویق کنند.
از طرفی، در چند سال اخیر مسابقات بین المللی با جوایز شش و ۱۰ هزار دلاری در جزیره ی کیش و تهران، برگزار کرده اند و طبق برنامه، قرار است دو دوره مسابقات بین المللی مردان (جام فجر و نوروز) در تهران و دو دوره نیز در جزیره ی کیش برگزار شود.
دبیر فدراسیون اسکواش با اشاره به برنامه هایشان برای بسط و گسترش این ورزش در کشور، می گوید: «در حال حاضر تصمیم گرفته شده که هر سه ماه یک بار، مسابقات کشوری در رده های مختلف برای آقایان و خانم ها برگزار شود و لیگ اسکواش آقایان هم از آذرماه با پنج تیم آغاز به کار خواهد کرد.»