پراگ چگونه اسطوره شهر شد؟!
از هوشمندی تا عدم قناعت؛ الفبای موفقیت مقصد گردشگری مهم جهان
نفیسه حاجاتی
چرا پراگ این همه عاشق دارد؟! پاریس و رم و ونیز هم جزو شهرهایی هستند که خیلی‌ها آرزوی دیدنشان را دارند اما حساب پراگ جداست. چرا این همه آدم در سراسر جهان «عاشق» پراگند بی آن که هیچ وقت بخت دیدنش را به دست آورده باشند. این حس دوست داشتن از کجا می‌آید؟ این سوالی است که فقط وقتی سفری به این شهر عجیب داشته باشید، شهرهای دیگر اروپا را هم دیده باشید و با دوستان ساکن اروپا مخصوصاً معماران و اهالی فرهنگ و ادبیات صحبت کنید، می‌توانید پاسخی برایش پیدا کنید.
چه شد که پراگ به اسطوره‌شهر تبدیل شد؟! روح پراگ چگونه روح گردشگران را تسخیر کرد و الفبای موفقیت این شهر کهنِ کوچکِ پررمز و راز چیست؟ در سفرم به پراگ به دنبال پاسخ همین سوالات بودم و به دنبال شباهت‌های اصفهان با مقصد پررونق گردشگری اروپا، ما برای رونق صنعت گردشگری اصفهان، چه درس‌هایی از پراگ می‌گیریم؟
کلمات، عکس‌ها و خاطرات در کنار هوشمندی چک‌ها دست به دست هم دادند تا پراگ به شهر محبوب جهانیان تبدیل شود. خیابان‌های سنگفرش و معماری شکیل و بناهای کهن و اتمسفر قوی و آرام شهر هر سال گردشگران پرشماری را به پایتخت جمهوری چک می‌کشاند. مرکز تاریخی شهر پر از هتل‌ها و هاستل‌ها و اقامتگاه‌های مختلف است. انواع رستوران و کافه و فروشگاه را در هر گوشه و کنار این منطقه می‌بینید در حالی که همه پر از گردشگرانی هستند که از سراسر دنیا برای دیدن پراگ آمده‌اند.
صبح تا عصر بالای قلعه قدیمی شهر مملو از توریست‌هایی است که برای سلفی یا عکس یادگاری گرفتن با یکی از زیباتری مناظر شهری جهان با هم در رقابتند و غروب آفتاب باید روی پل چارلز باشید تا شکوه یک شهر محبوب گردشگران را از نزدیک حس کنید. از همه اینها گذشته، سنگفرش‌های پراگ هم عاشقان زیادی دارند و این چیزی بود که وقتی پایم را از ترمینال فلورانس در قلب مرکز تاریخی پراگ بیرون گذاشتم، مرا به یاد اصفهان انداخت با آهی که از نهادم برخواست برای سنگفرش‌های امرز چهارباغ، مونالیزای اصفهان!
به وقت تاریخ
پراگ به عکس «درسدن» یا «برلین» در جنگ جهانی دوم به طور کامل تخریب نشد. پراگ و ونیز دو شهری بودند که مقررات منع بمباران طی این جنگها برای آنها وضع شده بود. همین هم باعث شده که حالا این شهر درست شبیه یک کارت پستال زیبا، کهن و سرحال باشد. البته این را هم بگویم که با وجود مقررات برای منع بمباران پراگ، این جنگ یک زخم بر پیشانی این شهر کهن انداخت.
درست 14 فوریه سال 1945 و در آخرین روزهای جنگ جهانی دوم بود که جنگنده آمریکایی 152 تن بمب را در چندین نقطه پرجمعیت پراگ تخلیه کرد. واقعه‌ای که طی آن، 701 نفر جان باختند و 1184 نفر آواره شدن، صد خانه و بنای تاریخی کاملا از بین رفتند و دویست بنا هم به شدت تخریب شدند. خلبانان جنگنده بعداً بارها عذرخواهی کردند و توضیح دادند که هدفشان بمباران شهر درسدن در 90 مایلی پراگ و در خاک آلمان، بوده ولی به خاطر وضعیت جوی و شباهت بسیار دو شهر رادار اشتباه عمل کرده و این اتفاق افتاده و نکته جالب این که یکی از خلبانان هم اتفاقاً تبار چکسلواکیایی داشته است. هفت دهه بعد، پراگی‌ها از این مسئله هم در راستای رونق گردشگری‌شان استفاده کردند.
حالا «تور جنگ جهانی دوم در پراگ» یکی از برنامه‌های اهالی این شهر برای گردشگران است. هر روز دو بار در ساعت 10 صبح و 14 یک راهنمای گردشگری فارغ التحصیل رشته تاریخ چک با چتر سیاه رو به روی دروازه پاودر (the Powder Gate) در میدان جمهوری این شهر می‌ایستد تا گروه گردشگران جمع شوند.
قیمت تور 24 یورو است که در انتهای بازدید و در صورت راضی بودن گردشگر، گرفته می‌شود.راهنما در تور دو ساعته گردشگران را به خیابان‌هایی که روزگاری محل رژه ارتش آلمان شده بود، می‌برد. داستان زندگی نیکلاس وینتون را برایشان تعریف می کند که قهرمان انگلیسی که جان 700 بچه چکی را نجات داد و بعد گروه به کشف مخفیگاه‌های زیرزمینی که آن روزگار مردم پراگ در زیر بخش قدیمی شهر ساخته بودند، می‌روند.
از اتریش تا جمهوری چک
فصل مشترک‌های بسیاری میان وین و پراگ وجود دارد؛ این دو شهر را مخصوصاً اگر با فاصله زمانی کم ببینید، به شباهت بسیارشان پی می‌برید. یکی از دلایلش، هم‌پیوندی تاریخی این دو شهر است. پراگ تا قبل از اکتبر سال 1918 بخشی از خاک اتریش بود اما در این تاریخ، پایتخت چکسلواکی شد و سپس در پی جدا شدن دو کشور چک و اسلواکی، در سال 1993 به پایتختی جمهوری چک انتخاب شد.
مساحت شهر پراگ 0.9 مساحت اصفهان است و جمعیتی معادل 1.3 میلیون نفر را در خود جای داده است. جمهوری چک 12 اثر را در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسانده از جمله مرکز تاریخی شهر پراگ (Historic Centre of Prague) که شامل بناهای مهمی مانند قلعه قدیمی و پل‌های تاریخی و بناهای مهمی است که عمر برخی به بیش از یک هزاره می‌رسد.
ده جاذبه گردشگری برتر پراگ
وقتی نام پراگ را در اینترنت جست و جو کنید، بیشتر از هر تصویر دیگری، نماهای مختلف پل چارلز و مناظری از فراز پراگ هستند که شما را غافلگیر می‌کنند و باعث می‌شوند آرزوی دیدن این شهر زیبا با معماری گوتیک، باروک، رونسانس و سبک‌های معماری نو را در ذهن بپرورانید.
اگر مسافر پراگ هستید، لیست دیدنی‌ها را همینجا آماده کنید اما به پراگ که رسیدید کافی است در مرکز تاریخی شهر گم شوید هر کدام از این مقاصد گردشگری خودشان بر سر راهتان نمایان می‌شوند. قلعه پراگ (Prague Castle) که روزگاری محل اقامت پادشاهان بوده حالا اقامتگاه رسمی رئیس‌جمهور جمهوری چک است و در صدر فهرست برترین مقاصد گردشگری پراگ قرار دارد، قدمتش به سال 970 میلادی می‌رسد هر چند طی قرون بعد، تغییرات زیادی به خود دیده است. کلیسای جامع سنت ویتوس، کلیسای سنت جورج، برج پاودر، قصر سلطنتی قدیمی و مسیر طلایی از جمله دیدنی‌های داخل مجموعه قلعه هستند.
از روی پل نود ساله مانس می‌گذریم، پلی که رو به روی پل چارلز است و به یاد نقاش رئالیست قرن نوزدهمی جمهوری چک، جوزف مانس (Josef Mánes) نام‌گذاری شده. پیاده رد خیابان را می‌گیرم و به سمت اولین مقصد گردشگری مهم پراگ می‌روم. بعد از دروازه بازرسی، اولین مقصد، دیوار جنوبی قلعه است جایی که گردشگران برای بالا رفتن از ان و عکس یادگاری رفتن با منظره فوق العاده شهر، با هم در رقابتند.
دومین مقصدمان موزه لوبکویز (Lobkowicz Palace Museum) است؛ تنها بنای شخصی داخل قلعه که متعلق به خاندانی است که هفت قرن فرهنگ و هنر پراگ را حفظ کردند و گسترش دادند. حالا در طبقات و اتاق‌های مختلف می‌توانید پرتره‌های خاندان و آثار هنری ارزشمندی که آنها برای پراگ جمع کرده‌اند را ببینید. برای دیدن فضاهای مختلف قلعه باید جداگانه بلیط بگیرید. از همه سخت‌تر برجی است که باید نزدیک به 200 پله مارپیچش را بالا بروید تا بتوانید پراگ را از بلندترین نقطه شهر ببینید و البته که ارزشش را دارد.
از قلعه که پایین آمدید، به سمت غرب بروید، در کنار رودخانه ولتاوا قوهای سفید را تماشا کنید، موزه کافکا را ببینید و از روی پل هفتصد ساله پراگ (قدیمی‌ترین پل اروپا) که طولش 1.7 و عرضش 0.7 برابر سی و سه پل اصفهان است، بگذرید. همین‌طور که از میان گردشگران پرشمار راهتان را باز می‌کنید به سی مجسمه‌ای که در دو طرف پل نسب شده‌اند نگاه کنید.
پل در دو سوی غربی و شرقی اش دروازه دارد و این بر شکوهش می‌افزاید. کلمنتینوم و کتابخانه ملی (The Clementinum and the National Library) سومین مقصد برتر گردشگری پراگ است با بیشتر از 6 میلیون نسخه کتاب و سالن کنسرت کلاسیک و جاز و تور انگلیسی زبان که گردشگران را به دیدن این کتابخانه بزرگ و حیرت‌آور می‌برد. ساعت نجومی (Astronomical Clock) تصویر معروف پراگ است بر مگنت‌ها و یادگاری‌های این شهر. از این منطقه به سمت شمال که قدم بزنید کمی آن سوتر، منطقه یهودینشین تاریخی پراگ است و دیدنش برای درک یکی از سه فرهنگ ممزوج در این شهر مهم است. گالری ملی، ساختمان شهرداری با قدمت بیش از یک قرن، دیوار جان لنون (یادبود مرگ این خواننده محبوب اروپایی)، موزه ملی، سالن ملی تئاتر، خانه‌های رقصان (Dancing House) که نماد معماری مدرن پراگ هستند و میدان شهر کهن (Old Town Square) که قلب پراگ محسوب می‌شود، همه از جمله مهمترین جاهایی هستند که باید در سفرتان به پراگ ببینید.
مسیر طلایی گردشگری
مسیر طلایی (Golden Lane) یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم داخل فلعه پراگ است. باید برای دیدنش بلیط بخرید یا صبر کنید تا ساعت از 4 بگذرد و بتوانید رایگان به این مسیر وارد شوید. خانه آبی را که در ابتدای مسیر است ببینید؛ خانه شماره 22 جایی که فرانتس کافکا یک سال را در این جا زندگی کرده و حالا در کنار باقی خانه‌ها، محل فروش سوغات پراگ است از مگنت و کتاب بگیرید تا عروسک‌های دستساز خیمه شب بازی در همین کوچه باریک دیده می‌شوند. به انتهای کوچه که می‌رسید باید از در و کوچه ساباط بگذرید و به محوطه‌ای برسید با منظره فوق العاده شهر. اینجا هم پر از گردشگرانی است که روی دیواره‌ها نشسته‌اند و سلفی می‌گیرند و البته که چک‌ها به فکر حفاظ گذاشتن برای این دیوارها نیفتاده‌اند!
تصویرپردازان اسطوره‌شهر
هر شهر برای آن که به اسطوره شهر تبدیل شود به تصویری قدرتمند احتیاج دارد. این تصویر را نویسندگان و هنرمندان آن شهر برای جهانیان ترسیم می‌کنند. پراگ هم اگر به اسطوره شهر تبدیل شده است، یکی از دلایلش همین تصویر جهانی قدرتمند بوده که چهره‌های مهم ادبیات و هنر چکسلواکی برای پراگ ترسیم کرده‌اند، نام‌هایی در تاریخ ادبیات و هنر وجود دارند که به نام این شهر گره خورده‌اند. ایوان کلیما نویسنده مطرح اهل چک در سال 1994 «روح پراگ» را نوشت، کتابی که با چند سال تاخیر در سال 1387 و پس از آن، توسط مترجمانی چون فروغ پوریاوری و خشایار دیهیمی ترجمه و منتشر شد و دل اهالی ادبیات را روانه پراگ کرد.
«میلان کوندرا» را مهمترین نویسنده چک می‌دانند. او مدرس ادبیات جهان در دانشگاه چارلز پراگ بود و بعداً به پاریس رفت و حتی ملیت چکسلواکیایی‌اش را هم از دست داد و ملیت فرانسوی گرفت. «جاودانگی»، «سبکی تحمل ناپذیر هستی» و «عشق‌های خنده‌دار» سه کتاب مشهور کوندرا هستند که به فارسی هم ترجمه شده‌اند و همین هم باعث شده میلان کوندرا علاقمندان پروپاقرص فراوانی در میان فارسی‌زبانان داشته باشند.
«فرانس کافکا» را مشهورترین نویسنده ادبیات آلمانی در پراگ می‌دانند و کارهایش تحسین جهانیان را برانگیخته. کافکا در پراگ به دنیا آمد، حقوق خواند و تا آخر عمر هم وکیل بود در حالی که ماموریت اصلی زندگی‌اش را نوشتن می‌دانست و از همه عجیب‌تر آن که مهمترین و سخت‌گیرترین منتقدش هم خودش بود تا جایی که خیلی از آثارش در زمان حیات خود او چاپ نشد و علی‌رغم آن که وصیت کرده بود همه آثار بعد از فوتش نابود شوند، نوشته‌هایش منتشر شدند و در تاریخ ادبیات قرن بیستم جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده‌اند. او البته آخرین سالهای عمرش را در دهکده‌ای در اتریش گذراند و باعث شد اتریشی‌ها هم از نام کافکا در صنعت گردشگری‌شان استفاده کنند.
استراتژی‌های گردشگری یک کهن‌شهر
هفت میلیون گردشگر که شش میلیون نفرشان از خارج از مرزهای جمهوری چک روانه پراگ شده‌اند و یک میلیون نفرشان از داخل مرزهایش؛ این رکورد پراگ در جذب گردشگران سال 2016 است. آماری که از سال دو هزار رو به فزونی گذاشته. به طور میانگین جولای (تیر و مرداد) پرگردشگرترین و ژانویه (دی و بهمن) کم‌گردشگرترین ماه‌های پراگ بوده‌اند.
تعداد شبهایی که گردشگران به طور متوسط در پراگ می‌مانند 2.5 شب بوده و بیش از 65 درصد مسافران پراگ را اروپایی‌ها تشکیل می‌دهند. در این میان آلمانی‌ها بیشترین رکورد را دارند و در میان غیراروپایی‌ها هم چینی‌ها و کره جنوبی‌ها رکورد شکسته‌اند. پایتخت جمهوری چک هر سال استراتژی خاصی برای رونق صنعت گردشگری‌اش داشته است.
مثلا استراتژی سال 2017، تاکید بر «گردشگری کم شتاب» و «توسعه گردشگری فراتر از مرکز تاریخی شهر» است ابزارهایی که در نهایت به موفقیت یک استراتژی مهم کلی می‌انجامند؛ استراتژی «بازگرداندن گردشگر به پراگ» و خب این نکته خیلی دور از انتظار نیست چرا که پراگی‌ها به هیچ روی قناعت ندارند! موقع گشت و گذار در پراگ مدام غافلگیر می‌شوید و دست آخر هم به این نتیجه می‌رسید که پراگی‌ها با هیچ چیز قانع نمی‌شوند و از هیچ منبع درآمدی هم نمی‌گذرند. کافی است روی پل چارلز قدم بزنید.
از انبوه دستفروش‌های روی پل تاریخی هفتصد ساله حیرت می‌کنید. دستفروش‌هایی که مگنت و انواع زیورآلات دستساز معمولی می‌فروشند یا برای گردشگران صندلی گذاشته‌اند که چند دقیقه بنشینند و پرتره پراگی‌شان را به خانه ببرند. پراگی‌ها همه نوع گردشگر را از مقتصد تا متمول و لوکس‌پسند، می‌خواهند و برای پاسخ دادن به نیازهای انواع گردشگران برنامه ریخته‌اند از تورهای رایگان پیاده‌گردی که از 10 صبح تا 15 هر یک ساعت یک بار برگزار می‌شوند تا تورهای لوکس چند صد یورویی.
پول و سفر!
برای سفر به پراگ راه‌های مختلفی دارید. راحت‌ترینش این است که با پرواز اتریش ایرلاین مستقیم از اصفهان به وین سفر کنید و از آنجا با هواپیما، قطار یا اتوبوسی که قیمتشان از 10 یورو شروع می‌شود، به پراگ بروید. از برلین هم می‌توانید به پراگ برسید که چیزی حدود 5 ساعت زمان می‌برد و اگر خوش شانس باشید با حدود 17 یورو می‌توانید به این شهر سفر کنید.
وین در حدود 330 کیلومتری جنوب شرقی پراگ است ولی برلین فاصله کمی بیشتری دارد و در شمال غربی پراگ واقع شده است. واحد پول جهوری چک کرون است در حالی که یورو را هم معمولا در فروشگاه‌ها قبول می‌کنند. هر کرون چیزی حدود یک چهارم یورو ارزش دارد. هزینه اقامت در پراگ معمولا کمتر از برلین است و انتخاب‌های بیشتر و متنوع‌تری هم دارید.
