دانشجوها باید فعالیت‌های میان‌رشته‌ای انجام دهند

گفت و گو با دکتر علی رجالی

دانشجوها باید فعالیت‌های میان‌رشته‌ای انجام دهند

خانه ریاضیات از فعالیت‌های میان‌رشته‌ای حمایت می‌کند

Interview with Dr Ali Rejali About Isfahan Math House, art and Mathematics workshop    

دکتر علی رجالی نام آشنایی برای دانشجویان ریاضی و آمار دانشگاه‌های اصفهان، صنعتی اصفهان، شیخ بهایی و شیراز است. او فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد ریاضی از دانشگاه شیراز و دکترای آمار از دانشگاه استنفورد است اما در معرفی‌ خودش، همیشه از کلمه «معلم ریاضی» استفاده می‌کند؛ لقبی که معلمان ریاضی استان فارس به او اعطا کردند و البته این لقب در کنار همه کارهای مختلفی  که او این سال‌ها در زمینه آموزش ریاضی و آمار به دانش‌آموزان و دانشجویان انجام داده است چه در خانه ریاضیات اصفهان که خود، عضو هیئت موسس، هیت امنا و شورای اجرایی آن است و چه در دانشگاه‌ها و کلاس‌های درس. با دکتر علی رجالی، درباره همایش هنر و ریاضیات صحبت کردیم.

شاید بتوان گفت تصور عمومی این است که دو دنیای ریاضیات و هنر خیلی از هم دور هستند. نظر شما چیست؟

اتفاقاً ریاضیات و هنر بسیار به هم مربوط هستند. هر دو هم به ذوق و استعداد خاص احتیاج دارند. مبنای بسیاری از پدیده‌های موسیقی و طبیعت بر ریاضیات است و همین نشان می‌دهد ک هنر و ریاضیات از هم دور نیستند. از سوی دیگر زمانی بود که ریاضیات در کشور ما پیشرفت می‌کرد و همزمان با این که آثار باستانی در اصفهان ساخته می‌شدند، دانشمندان ریاضی هم در اصفهان بودند که کارهای ریاضی می‌کردند و این کارها در هنر معماری اسلامی نمایش بارز هستند.

شناسایی این مسئله که چه ریاضیاتی در این هنرها به کار رفته و چه کارهایی بر روی این معماری می‌توان انجام داد، مباحث و سوالاتی بود که در اولین مرحله تشکیل خانه ریاضیات پرسیده و برای پاسخ دادن به آن‌ها برنامه ریزی شد.

و همایش هنر و ریاضیات هم در راستای همین پاسخگویی به وجود آمد؟

خانه ریاضیات قراردادی با انستیتو فرودنتال هلند دارد که کارهای مشترکی را انجام دهند. یکی از این کارها این بود که ما بتوانیم برنامه‌هایی در راستای شناسایی آثار معماری و ریاضیات آن داشته باشیم. از حدود 7 سال قبل کارگاه ریاضیات و هنر در اصفهان برگزار شد. که مرحوم ماهرالنقش، چهره ماندگار معماری ایرانی اسلامی، در آن حضور داشتند. ایشان و افراد دیگری که در این زمینه‌ها کار کرده بودند در آن همایش کارگاه‌هایی برگزار کردند.

 به دنبال آن، یک همایش هم در در دانشگاه لایدن اتریخت هلند برگزار شد و در آنجا تعدادی از ایرانی‌ها شرکت کردند و کارهایشان را ارائه دادند و خانه ریاضیات گروه ریاضیات و هنر را تشکیل داد از ان زمان فعالیت‌هایی کردند. و حالا حاصل آن فعالیت‌های انجام شده در هلند و ایران، به صورت مجموعه‌ای در این کارگاه متبلور بود. یعنی عملاً کارگاه ما حاصل تلاش‌های ایرانی‌ها، هلندی‌ها و عده‌ای دیگر از کشورهای دیگر بود.

 کاشیکاری هم هنری است که مبنای ریاضی دارد و باید این مبنا بررسی و شناخته شود. به دنبال این همایش، ما 22 خرداد ماه برنامه‌ای داریم که از تعدادی ریاضی دان و تعدادی معمار دعوت کردیم که به اصفهان بیایند در خانه ریاضیات دور هم بنشینند و راجع به این مسئله تحقیق کنند. جلسه عمومی نیست. کارگروه تخصصی است و افراد برای این کارگروه انتخاب شده‌اند.

یعنی خروجی آن نشست پژوهشی، یک مقاله خواهد بود؟

حتماً تعداد زیادی مقاله حاصل خواهد شد. چون آن گروه به تعدادی گروه دیگر تقسیم خواهند شد تا تخصصی‌تر مباحث مختلف را بررسی کنند و آن موضوعات را در مجامع بین المللی و داخلی مطرح کنند و ارائه نمایند. این طور نیست که فقط یک مقاله حاصل شود. یک گروه کاری است که تشکیل خواهد شد.

چه کارکردی برای همایش هنر و ریاضیات در نظر داشتید؟

ما خیلی علاقه داریم که دانشجوهای ریاضی و دانشجوهای هنر با هم تعامل کند و این مسئله در این همایش اتفاق افتاد. دانشی که شما در دو قسمت هنر و ریاضیات دارید اگر با هم آمیخته شوند حتماً نتایج خوبی خواهد داشت. خانه ریاضیات نه تنها برای این مسئله بلکه برای رشته‌های دیگر هم این برنامه‌ها را دارد. مثلاً ریاضیات و پزشکی، ریاضیات و مهندسی، انواع رشته‌های مهندسی که با ریاضیات سر و کار دارند، خانه، فعالیت‌های بین رشته‌ای را تشویق و حمایت می‌کند.

خروجی این همایش چه بود؟

ایجاد ارتباط بین این گروه‌های اساتید و دانشجوهای ایرانی و هلندی که امیدواریم به انجام پروژه‌های مشترک بیانجامد، مهمترین فایده این پروژه است. اما این که مجبور باشند در انتهای همایش پروژه‌ای تحویل بدهند، نه! اینجا سیستم آزاد داریم. در خانه ریاضیات «باید» وجود ندارد. ما هیچ امتحانی هم نمی‌گیریم. افرادی که جذب این کارها می‌شوند می‌توانند ادامه بدهند. الان گروه‌هایی در خانه هستند که دارند در موضوعات مختلف بیشتر معماری، کار می‌کنند. البته دنبال این هستیم که بخش‌های دیگری را هم اضافه کنیم.

 مثلاً امسال در کنار همین ورک‌شاپ بخش موسیقی را هم اضافه کردیم. اگر بدانیم که افرادی هستند که دوست دارند ریاضیات موسیقی را دنبال کنند، اینجا همه امکانات آموزشی و پژوهشی را برایشان فراهم می‌کنیم.دیگر، الان این که یک نفر تک رشته‌ای فکر کند و در آن رشته کار کند، در دنیا معنی ندارد. خانه ریاضیات زودتر ار همه به این نکته رسیده و می‌خواهد بگوید همه دانش آموزان و دانشجوها باید میان رشته‌ای کار کنند. دید وسیع‌تری پیدا کنند و کارهای نویی را ارائه دهند.

خانه ریاضیات یا فضاهای آموزشی، پژوهشی شبیه به این مرکز در کشورهای دیگر هم وجود دارد؟

خانه ریاضیات در هیچ جای دنیا نداریم. فقط نمایشگاهها و کلوپ‌های ریاضی هستند. اولین خانه ریاضیات در اصفهان تشکیل شد و به دنبال آن الان 30 خانه ریاضیات در سطح کشور تشکیل شده که همه با هم ارتباط دارند. شورای خانه‌های ریاضیات را داریم. علاوه بر آن برخی کشورهای دیگر هم اظهار تمایل کرده‌اند که خانه ریاضیات داشته باشند. سال گذشته از فرانسه از من دعوت کرده بودند که بروم به سوال خانه ریاضیات کجاست؟ «what is mathematics house» جواب بدهم.

این کار، نیاز به آدم‌های علاقمند و پرکار دارد. چون هنوز جا نیافتاده و بودجه‌های دولتی برایش وجود ندارد. بنابراین مسئولین شهر هستند که می‌توانند از این کار حمایت کنند. خوشبختانه در اصفهان، شهرداری اصفهان این علاقمندی را نشان داده و حمایت کرده. در شهرهای دیگر هم ارگان‌های دیگری حمایت کرده‌اند. در هر شهری یک ارگانی هست که حمایت می‌کند.