روزنامه اصفهان زیبا
زمان انتشار: شنبه 3 مهرماه 1389
آدرس: روزنامه اصفهان زیبا، شماره 1085، ویژه‌نامه دانش و فناوری- صفحه هفت
تقریباً دو سال پیش، شانزدهم آبان‌ماه 1387، در همین روزنامه گزارشی از جشن انتشار ابونتو 8.10 در اصفهان، منتشر کردیم. آن مراسم به ابتکار گروه کاربران لینوکس اصفهان در کتابخانه مرکزی شهرداری برگزار شده بود. چند هفته‌ی پیش، 29ام خردادماه، هم مقاله‌ای با عنوان «بیایید در دنیای نرم‌افزارهای آزاد زندگی کنیم» در همبن صفحه کار کردیم. و حالا می‌خواهیم از «همایش بزرگداشت روز آزادی نرم‌افزار» که به ابتکار گروه کاربران لینوکس اصفهان برگزار شده، صحبت کنیم.
روز آزادی نرم افزار
طرفداران نرم‌افزارهای آزاد، هر سال روز آزادی نرم‌افزار ((Software Freedom Day که به اختصار SFD خوانده می‌شود، را جشن می‌گیرند. هر سال در این روز، گروه‌های مختلف در کشورهای مختلف جهان، دور هم جمع می‌شوند، مراسم بزرگداشت و سمینارهایی درباره‌ی مفهوم نرم‌افزارهای آزاد برگزار می‌کنند. هدف این است که با معرفی هر چه بیشتر این مفهوم، دیگران را نیز به استفاده از نرم‌افزارهای آزاد تشویق کنند.
اولین بار این روز، در ۲۸ اوت سال ۲۰۰۴ جشن گرفته شد. سال اول ۷۰ گروه در نقاط مختلف جهان جشن‌ها را برگزار کردند. این عدد در سال بعد به ۳۰۰ تیم در ۶۰ کشور رسید و تا جایی که پیش رفت که در سال ۲۰۰۸، این جشن در ۹۰ کشور جهان برگزار شد و اکنون در بسیاری از کشورها، در شهرهای کوچک و بزرگ روز آزادی نرم‌افزار گرامی داشته می‌شود.
از
سال ۲۰۰۶ به بعد، تصمیم گرفته شد تا روز آزادی نرم‌افزار در سومین شنبه
سپتامبر جشن گرفته شود. یعنی ۱۵ سپتامبر ۲۰۰۷، ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۸، ۱۹
سپتامبر ۲۰۰۹ و 16 سپتامبر 2010. در ایران هم چند سالی است که این روز در
شهرهای مختلف، جشن گرفته می‌شود.
فعالیت‌های غیرانتفاعی کاربران لینوکس اصفهان
اصفهان‌لاگ
یا گروه کاربران لینوکس اصفهان، آن‌طور که در معرفی خود نوشته‌اند، یک
گروه کاربری ناسود‌ده و یکی از قدیمی‌ترین لاگ‌های ایجاد شده در ایران
هستند که مجموعه ای از نویسندگان و توسعه دهندگان نرم‌افزار، طراحان و
افراد علاقه‌مند به اپن‌سورس و گنو/لینوکس آن را تشکیل دادد . این گروه در
سال ۱۳۸۶ آغاز به کار کرد و هم اکنون یکی از فعال‌ترین و بزرگ‌ترین
لاگ‌های ایران است. هدف گروه کمک و فعالیت در راستای نرم افزار آزاد و
گنو/لینوکس است و جلسات رسمی لاگ هر هفته روز دوشنبه، ساعت ۱۷ تا ۱۹ در
محل کتاب‌خانه‌ی مرکزی شهرداری اصفهان برگزار می‌شود.
یکی از شاخه‌های فعالیت گروه اصفهان لاگ، برپایی جشن‌هایی موازی با جشن‌های انتشار های بزرگ همچون اوبونتو و یا روز آزادی نرم افزار است. خلاصه این که اگر دوست دارید دنیای نرم‌افزارهای آزاد را تجربه کنید اما کسی را نمی‌شناسید که بتواند در این راه کمک‌تان کند، می‌توانید روی اعضای این گروه حساب کنید، به سایتشان (http://isfahanlug.org) سر بزنید و در همایش‌هایشان شرکت کنید و لذت استفاده از نرم‌افزارهای آزاد را بچشید.
همایش روز بزرگداشت نرم افزارهای آزاد در اصفهان
گروه کاربران لینوکس اصفهان برای چهارمین سال پیاپی، جشن روز آزادی نرم افزار را در اصفهان برگزار کردند. البته امسال این مراسم به طور جدی‌تر با حضور و همکاری جمعی از اعضای گروه کاربران لینوکس مشهد، کاربران اوبونتو ایران، کاربران گنو/لینوکس ایران، جمعی از مدیران و مقاله‌نویسان ویکی پدیای فارسی و با همکاری انجمن علمی گروه کامپیوتر دانشگاه اصفهان برگزار شد.
مراسم با عنوان «جشن بزرگ روز آزادی نرم افزار» پنجشنبه 25 شهریورماه ساعت 2:30 بعداز ظهر در تالار صائب دانشگاه اصفهان، برگزار شد. سمینارها در دو بخش عمومی (نرم افزارهای آزاد) و تخصصی (گنو، لینوکس) ارائه شدند.
مراسم با صحبت‌های دکتر حبیب صیف زاده عضو هیات علمی دانشگاه نجف آباد و از اعضای گروه کاربران لینوکس اصفهان که به معرفی این گروه و اهداف همایش پرداخت، آغاز شد. سپس بابک مقیمی صحبت‌هایی درباره‌ی نرم‌افزار آزاد، آزادی شماره صفر، داشت. سومین سمینار به مجوزهای آزاد و مستندات آزاد مربوط بود که مهندس بهراد اسلامی فر و برسام کرباسیون به ارائه‌ی آن پرداختند. پس از آن مهندس ناصر غانم زاده درباره‌ی کسب و کار نرم‌افزارهای آزاد، متن باز، صحبت نمود. پس از پذیرایی و استراحت، حاضرین به صحبت‌های میهمان ویژه‌ی همایش دانیل هولباخ (Daniel Holbach) از تیم اوبونتو گوش دادند.
پس از صحبت‌های هولباخ سمینارهای: قدرت اجتماع، گنو/لینوکس با ارائه سجاد بارودکو، توسعه نرم افزار در لینوکس با ارائه مهرداد مومنی و معرفی پروژه Meego با ارئه‌ی مجید رمضان پور انجام شد. و همایش روز آزادی نرم‌افزار در اصفهان با جلسه‌ی پرسش و پاسخ به پایان رسید.
به دنیای نرم افزارهای آزاد خوش آمدید
اما حالا که در مورد روز نرم‌افزارهای آزاد و همایشی که در اصفهان به این مناسبت انجام شد، صحبت کردیم، بهتر است کمی هم به مفهوم «نرم‌افزارهای آزاد» بپردازیم. در دایره المعارف ویکی‌پدیا درباره‌ی این مفهوم، این گونه توضیح داده شده: واژه‌ی «آزاد» در عبارت «نرم‌افزارهای آزاد» به معنای آزادی در استفاده، به هر منظور، تغییر و یا توزیع مجدد نرم‌افزار است. از آنجایی که در فارسی آزادی معنایی دوگانه نمی‌دهد نیازی به تفسیر انواع آزادی نیست، ولی به دلیل آن که «نرم‌افزار آزاد» ترجمه تحت الفظی اصطلاح "Free Software" است، بهتر است این اصطلاح در انگلیسی را نیز اینجا بررسی کنیم، در انگلیسی این واژه دو معنا دارد:
1. از ""Free به معنای «آزادی» استفاده شده. یعنی این گونه نرم‌افزارها قابل استفاده، نسخه‌برداری، تغییر و یا توزیع مجدد هستند، بدون محدودیت و یا با محدودیت‌هایی برای حفظ آزادی.
2. و معنایی دیگر «رایگان» است. یعنی نرم‌افزاری که برای داشتنش احتیاجی نیست پول بدهید.
البته در عبارت «نرم‌افزارهای آزاد» منظور ما همان تعریف اول است.
نرم‌افزاری که آزادی‌های زیر را برای کاربر قائل شود، نرم‌افزار آزاد
خوانده می‌شود؛
- آزادی اجرای برنامه برای هر کاری (آزادی صفرم)
- آزادی مطالعه چگونگی کار برنامه و تغییر آن (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی یکم)
- آزادی تکثیر و کپی برنامه (آزادی دوم)
- آزادی تقویت و بهتر کردن برنامه و توزیع آن برای همگان (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی سوم)
هر نرم‌افزار آزاد، چنین آزادیهایی را برای کاربر دارد. علاوه بر اینها، یک شرط هم هست و آن هم اینست که اگر شما از این آزادیها استفاده کردید و نرم‌افزاری را تولید کردید و آن را به دیگران دادید، باید این آزادیها را به کاربران‌تان هم بدهید. اگر شما این آزادیها را داشتید پس دیگران هم باید داشته باشند، یعنی نرم‌افزار آزاد تا آخرین توزیعش باید آزاد بماند.
آزادی نرم‌افزارهای آزاد تا جایی هست که حتی می‌توان بدون پرداخت هزینه‌ای برای مجوز، کپی‌هایی از یک نرم‌افزار آزاد را، با یا بدون تغییرات، رایگان یا در ازای دریافت وجه، در اختیار هرکس و هرجایی قرار داد.
در ابتدا نرم‌افزارهای آزاد (به دلیل ابهام در لفظ free) به اشتباه به‌عنوان نرم‌افزارهای رایگان و احتمالاً بی‌ارزش تلقی می‌شدند، به همین دلیل این نرم‌افزارها به متن باز یا متن آزاد (Open Source) معروف شدند. در واقع در نرم افزاهای آزاد قیمت مورد نظر نیست بلکه آزادی مطرح است.
برای نرم‌افزارهای آزاد، اجازه‌نامه عمومی همگانی (GPL) هم تعریف می‌شود. GPL برای هر کس امکان دوباره توزیع‌کردن یا هم‌گردانی (کامپایل) مجدد متن برنامه را فراهم می‌کند. طبق این اجازه‌نامه همچنین باید متن برنامه در دسترس قرار داده شود تا امکان استفاده و یا تغییر آن باشد. برنامه‌های رایانه‌ای این‌گونه را معمولاً «متن‌باز» گویند. متن چنین برنامه‌هایی نمی‌تواند به حالت «محدودشده» درآید مگر با نظر تک تک نویسندگان آن متن. بیشتر نویسندگان متن سیستم‌عامل لینوکس تحت این مجوز برنامه‌نویسی می‌کنند.
اما چه شد که نرم افزارهای آزاد متولد شدند؟! فعالان این جنبش معتقدند که محدودیت‌هایی که سرمایه‌گرایی به نرم‌افزارها اعمال می‌کند، مانع از اصلاح و پیشرفت فنی این نرم‌افزارها می‌شود و به همین دلیل با این نوع محدودیت‌ها مخالفند.
البته مسلماً اختراع یک نرم‌افزار حقوق مادی و معنوی برای مخترع نرم‌افزار ایجاد می‌کند. در ایران این حقوق، تحت عنوان «قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای» به تصویب رسیده است. از جمله حقوق معنوی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: حق انتساب (نام پدید آورنده ذکر شود)، حق یکپارچگی اثر، حق انتشار گمنام یا نام مستعار، حق تغییر یا نشر با اجازهٔ پدیدآورنده اشاره کرد.
نرم‌افزارهای
آزاد معمولاً با سرعت بیشتری نسبت به نرم‌افزارهای انحصار گرایانه به‌روز
می‌شوند و حفره‌های امنیتی که در نسخه‌های پیشین وجود داشته، در نسخه‌های
جدید اصلاح می‌شود.
حالا اگر دوست دارید با تعدادی از نرم‌افزارهای آزاد کاربردی آشنا شوید.
باید بگوییم هستهٔ سیستم‌عامل گنو/لینوکس، داروین (سیستم‌عامل) و
بی‌اس‌دی، کامپایلر جی‌سی‌سی، کتابخانهٔ زبان برنامه‌نویسی سی،
پایگاه‌داده‌های رابطه‌ای مانند: mysql،PostgreSQL، زبان‌های برنامه‌نویسی
مانند تی‌سی‌ال، روبی، پایتون، پرل و پی‌اچ‌پی، مرورگر وب فایرفاکس، اُپن
آفیس، میزکار کی‌دی‌ای، میزکار گنوم، برنامه‌های حروف چینی مانند تک، لاتک
و فارسی تک، نرم‌افزارهای مدیریت محتوا مانند جوملا (!Joomla)، پی‌اچ‌پی
نیوک (phpnuke)، پست نیوک (postnuke) و مامبو (mambo) و نرم افزارهای ساخت
انجمن (Forum) مانند پی‌اچ‌پی‌بی‌بی (phpbb)، اس‌ام‌اف (smf)، یاب (YaBB)
و فروم (phorum) از جمله نرم‌افزارهای آزاد بسیار پرکاربرد هستند که ما هم
در آینده در همین صفحه، از آنها بیشتر خواهیم گفت.
