روزنامه اصفهان زیبا- شماره 501،صفحه 6، صفحه فناوری اطلاعات، ستون اینترچت(۱۷)،پنجشنبه ۱۴آذر 1387
تصمیم داشتم ستون این هفته را به بحث درباره میکروبلاگینگ و مهمترین نماد آن، سایت توییتر، اختصاص دهم ولی بعد از آپدیت کردن فیدخوانم(قبلاً در همین ستون درباره خوراک، فید و فیدخوان مطالبی منتشر شده است.) و خواندن مطلب جذابی درباره اولین برنامه‌نویس کامپیوتری که زن هم بوده، برآن شدم که نوشتن درباره توییتر را به هفته‌های آتی موکول کنم و اینترچت این هفته را به طور ویژه به «آدا بایرن» اختصاص دهم.
حتماً یادتان هست دو هفته پیش هم اینترچت را به معرفی 10 زن تاثیرگذار دنیای وب 2 اختصاص داده‌بودم. در مقدمه‌ی آن مقاله آمده بود:«طبق آمار فقط یک چهارم شاغلان حرفههای مربوط به کامپیوتر و ریاضیات زن هستند.» با این وجود دنیای آی‌تی زنان تاثیرگذار زیادی به خود دیده که این هفته می‌خواهیم درباره یکی از مهمترینشان، یعنی اوگوستا آدا بایرون (لاولیس) Ada Lovelace، نخستین برنامه‌نویس کامپیوتری تاریخ و دختر «لرد بایرون» شاعر معروف انگلیسی صحبت کنیم. اجازه بدهید در مقدمه عرض کنم که این نوشته نیز تقدیم می‌شود به همه‌ی خانم‌های علاقمند دنیای صفر و یک، با امید به آن که همانطور که رکورد ورود به دانشگاه‌ها را شکستیم، رکورد اشتغال در حرفههای مرتبط با دنیای دوست‌داشتنی کامپیوتر و البته ریاضیات را هم تغییر دهیم!
وبلاگ «1pezeshk.com» در پست جالبی به معرفی آدا بایرون پرداخته، می‌نویسد:« اوگوستا آدا بایرون در ۱۰ دسامبر سال ۱۸۱۵ در لندن به دنیا آمد. عمده شهرت آدا لاولیس، به خاطر نوشتن توضیحاتی در مورد ماشین محاسباتی مکانیکی «چارلز بابیج» است. امروزه او را نخستین برنامه‌نویس کامپیوتری می‌دانند. در شرایطی که هیچ کس حتی بابیج، پیش‌بینی نمی‌کرد که روزی کامپیوترها، کارهایی به جز محاسبات عددی انجام دهند، او در همان زمان، قابلیت‌های کامپیوترها در زندگی آینده بشر را مثلا در زمینه هوش مصنوعی، به‌کارگیری نرم‌افزارها و ساختن موسیقی پیش‌بینی می‌کرد.»
اما زندگی آدا، خیلی ساده و دلپذیر شروع نشد. آدا، در شرایطی به دنیا آمد که پدرش انتظار داشت، صاحب یک فرزند پسر شود. یک ماه بعد از به دنیا آمدن ادا، آنابلا -همسر بایرون- از او جدا شد و گرچه طبق قوانین بایرون حق داشت که سرپرستی آدا را به مادرش ندهد، اجازه داد آنابلا، آدا را با خود به خانه پدرش ببرد.
در سال ۱۸۲۴ لرد بایرون(پدر آدا) درگدشت و تا زمان مرگش هیچ ارتباطی با دخترش برقرار نکرد و مادر آدا، تنها شخص در زندگی او به شمار می‌رفت.
آدا در سال ۱۸۲۹، در ۱۴ سالگی بیمار شد و بعد از یک دوره فلج یک ماهه، یک سال خانه‌نشین شد، اما در همین زمان از تحصیل دست برنداشت. وقتی که ۱۷ ساله شد، استعدادش در ریاضیات، نمود پیدا کرد. مادر آدا علاقه داشت که او، علایق کاملا متفاوتی را نسبت به پدر شاعرش دنبال کند، و اصلاً شاید به همین خاطر هم بود که آدا جذب ریاضیات شد.
در سال ۱۸۳۵ آدا بایرون با ویلیام کینگ ازدواج کرد، ازدواجی که حاصل آن سه فرزند بود. (جالب اینکه تنها دختر آدا، لیدی آنه بلانت، زن مشهوری در زمینه تربیت اسبهای عربی شد.) و بعد از آن، رفته‌رفته با بزرگانی مثل چالز بابیج، چارلز دیکنز و مایکل فارادی آشنا شد. اما مهمترین دوره زندگی آدا را می‌توان یک بازه زمانی ۹ ماهه در فاصله سال‌های ۱۸۴۲ تا ۱۸۴۳ دانست:
در سال ۱۸۴۲، چارلز بابیج برای ایراد یک سخنرانی در مورد «ماشین تحلیلی» به دانشگاه تورین دعوت شده بود. متن سخنرانی او را یک ریاضی‌دان جوان ایتالیایی به نام «لوییجی منابرا» به زبان فرانسوی نوشته بود. آدا از سوی بابیج مأمور شد که این یادداشت‌ها را از زبان فرانسوی به انگلیسی ترجمه کند. این کار ۹ ماه طول کشید.
چون آدا به ترجمه اکتفا نکرده بود بلکه چیزهایی هم بر این نوشته‌ها افزوده بود. کل متنی که آدا، به بابیج داد، ۶ قسمت داشت که از A تا G علامت‌گذاری شده بودند. قسمت G یادداشت که نوشته‌های اضافه بر ترجمه خود آدا بود، طولانی‌ترین قسمت متن را تشکیل می‌داد. آدا بایرون در این قسمت الگوریتمی برای به‌کارگیری در ماشین تحلیلی نوشته بود که با آن می‌شد «اعداد برنولی»(در ریاضیات، اعداد برنولی، دنباله‌ای از اعداد گوبا هستند که ارتباط عمیقی با نظریه اعداد دارند.) را محاسبه کرد. به خاطر نوشتن همین الگوریتم، که قابلیت به کارگیری در یک رایانه مکانیکی اولیه را داشت، آدا نخستین برنامه‌نویس کامپیوتری تاریخ محسوب می‌شود. گرچه بر‌خی‌ها خود بابیج را نویسنده این الگوریتم می‌دانند، اما یادداشتی از بابیج که در سال ۱۸۴۶ نوشته شده است، شکی باقی نمی‌گذارد که آدا نقش اصلی را در نوشتن الگوریتم داشته است.
بابیج در این یادداشت می‌نویسد:«من پیشنهاد کردم که خودش(آدا) توضیحاتی به یادداشت‌های منابرا اضافه کند و او هم فوراً پذیرفت. ما در مورد مثال‌ها و توضیحات مختلفی که باید داده می‌شد با هم بحث و تبادل نظر کردیم. من پیشنهادات زیادی دادم ولی انتخاب‌‌ها کاملاً متعلق به او بود. سپس حل جبری مسایل مختلف که به مبحث اعداد برنولی مربوط می‌شد مانده بود که به آدا پیشنهاد دادم برای جلوگیری ا ز خطا، خودم انجامشان دهم. بعد از این مرحله، او یادداشت‌هایم را به همراه ضمیمه‌ای به من برگرداند که در آن اشتباه بزرگی که من در روند حل مسئله انجام داده بودم را کشف کرده بود.»
جالب این که بابیج آن قدر تحت تاثیر استعداد و توانایی‌های آدا قرار گرفته بود که به او لقب «ساحره‌ی اعداد» داده و درباره‌اش نوشته بود:«این دنیا و تمام مشکلاتش را و اگر ممکنه تمام انبوه شارلاتان‌ها را فراموش کن. ای ساحره‌ی اعداد!»
اما آدا بایرون زندگی طولانی نداشت. آدا درحالی که فقط ۳۶ سال داشت، به خاطر ابتلا به سرطان رحم درگذشت و در کلیسای سنت ماری ماگدالن در جوار پدری که هیچگاه نمی‌شناختش، به خاک سپرده شد. در حالی که مرگ پایان آدا بایرون نبود.
- یکصد سال بعد از فوتش در سال ۱۹۵۳، یادداشت‌های فراموش‌شده او، دوباره منتشر شد.
- وزارت دفاع آمریکا به پاس قدردانی از او، نام یک زبان برنامه‌نویسی ایجاد شده توسط این دپارتمان، را «زبان برنامه‌نوسی آدا» نامید.
- تصویری از آیدا روی برچسب‌های هولوگرام محصولات مختلف مایکروسافت، دیده می‌شود.
- از سال ۱۹۹۸، جامعه کامپیوتر انگلیس، جایزه‌ای به نام آدا، به طور سالانه اهدا می‌کند و از سال ۲۰۰۸، یک مسابقه سالانه بین دانشجویان دختر رشته‌های کامپیوتر به نام آدا برگزار می‌کند.
- در سال ۱۹۹۷ فیلمی با عنوان Conceiving Ada با محوریت داستانی آدا لاولیس ساخته شد. در این فیلم «تیلدا سوئینتون»، هنرپیشه مشهوری که این اواخر او را در فیلم‌هایی همچون «بعد از خواندن، بسوزان»، «جولیا» و «مایکل کلایتون» دیده‌ایم، نقش آدا لاولیس را بازی می‌کند. داستان فیلم درباره یک نابغه کامپیوتر است که راهی برای ارتباط با گذشتگان پیدا می‌کند، او با آدا ارتباط برقرا می‌کند و تصمیم می‌گیرد او را به زمان حال بیاورد.
- ویلیام گیبسون در سال ۱۹۹۰ کتابی با عنوان «ماشین تفریقی» نوشت که یک رمان تاریخی در مورد زندگی آدا است.
اگر به صفحه‌ی «Women_in_computing» در دایره‌المعارف ویکی‌پدیا مراجعه کنید، لیست بلندی از زنان مشهور دنیای صفر و یک می‌بینید که اولینشان آدا لاولیس(سال 1815-1852) و آخرینشان فرانسیس ایی آلن «Frances E. Allen» است که در سال 2006 جایزه «ACM's Turing Award» را که به نوبل کامپیوتر مشهور است به دست آورد و اولین زنی است که تا به حال توانسته این جایزه را کسب کند.
