سایت قانون
زمان انتشار: شنبه ۲۷ خرداد ماه ۱۳۹۱
آدرس: پایگاه خبری رسانه قانون، لینک مطلب، سرویس فرهنگ و هنر
در مراسم بزرگداشت حسن کسایی در کنسرت کمانچه و سرنای لری بیان شد:
اگر حسن کسایی نبود، قطعاً الان نی نداشتیم
نفیسه حاجاتی، گروه فرهنگ و هنر- اولین مراسم بزرگداشت به یاد حسن کسایی، ساعاتی پس از فوت این نی‌نواز مشهور اصفهانی، در خلال کنسرت موسیقی مفاخر ایران، کمانچه و سرنای لری، در هنرسرای خورشید اصفهان برگزار شد.
به گزارش قانون، محمد باجلاوند، نوازنده چیره‌دست کمانچه، پیش از آغاز این برنامه، با اشاره به فوت استاد کسایی گفت: «امثال ایشان کم هستند. مرحوم استاد علی اصغر بهاری، استاد شهنازی و مرحوم استاد کسایی گنجینه‌هایی بودند و هستند که از زمان قاجار موسیقی را حفظ کرده‌اند. اگر استاد کسایی نبود، قطعاً الان ما، نی نداشتیم. اگر استاد علی اصغر بهاری نبود، الان ویولن جای کمانچه را در موسیقی سنتی گرفته بود.»
احسان عبدی‌پور، نوازنده سرنا درباره مراسم بزرگداشتی که در خلال این کنسرت برای کسایی در نظر گرفتند، گفت: «این مقام عزا است که ما به آن می‌گوییم چمری چون سوگ در لرستان به چمری معروف است. چون استاد امروز فوت کرده‌اند و ما این موسیقی را داریم و از اول هم قرار بود موسیقی آئینی‌مان را به نمایش بگذاریم، فکر کردیم که بهتر است برنامه‌ای هم به این صورت داشته باشیم.»
باجلاوند هم درباره این برنامه گفت: «قرار بود در این کنسرت، موسیقی عزایمان را هم اجرا کنیم. البته موسیقی عزای لری کمی متفاوت است. چون موسیقی عزای لری با سرنا و یک سرنای دیگر به نام نا یا منکش اجرا می‌شود. یعنی در یک نت مثلا در نت فا فقط یک نت را می‌زنند بعد نوازنده‌ای مثل آقای عبدی‌پور که سولیست هستند، ملودی یا نوا را می‌زنند و فرود هم که می‌آیند سر همان نت است. البته احتمال دارد از دو یا سی هم باشد. ولی امروز ما این مقام را به صورت چهارنوازی کمانچه، تنبک، سرنا و دهل اجرا می‌کنیم.»
پس از این، کنسرت موسیقی کمانچه و سرنای لری، با هم‌نوازی کمانچه و تنبک به وسیله محمد باجلاوند و توماج فرحبخش و دونوازی سرنا و دهل به وسیله احسان عبدی‌پور و امیر عبدی‌پور آغاز شد. در بخش دوم، مقام چمری به یاد مرحوم کسایی و در حالی که مخاطبان، تصویر او را بر صفحه زمینه صحنه می‌دیدند، به صورت هم‌نوازی تنبک، دهل، کمانچه و سرنا اجرا و با استقبال زیاد مخاطبان رو به رو شد.
پس از پایان این کنسرت، منوچهر شیخ صراف، نی‌نواز اصفهانی، که این هنر را نزد اساتیدی چون حسین یاوری و حسن کسایی آموخته، ضمن تقدیر از این بزرگداشت، گفت: «در سال 43، 44 حضور استاد کسایی مدت کوتاهی آموزش دیدم و ارتباط و دوستی ما تا همین روزها ادامه داشت. من افتخارم این است که در عهدی به دنیا آمده‌ام که صدای خوش نی استاد کسایی به گوش می‌رسید؛ کسی که با ظهورش، وضعیت و سبک نی‌نوازی را عوض کرد. سبک نی‌نوازی قدما که به وسیله استاد نایب اسدالله اصفهانی، مرحوم مهدی نوایی و مرحوم حسین یاوری به اوج رسیده بود، به وسیله استاد کسایی تغییر کرد.»
شیخ صراف، لطافت در صدای نی، ظرافت در حرکات نی‌نوازی و تسلط بر موسیقی را از ویژگی‌های شخصیت هنری حسن کسایی دانست و گفت: «من شخصاً صدای نی مرحوم نواحی و یاوری و اسدالله را شنیده بودم ولی نی‌نوازی استاد کسایی آن‌قدر منحصر به فرد بود که می‌توانم بگویم ایشان در عرصه موسیقی ظهور کردند و به قول معروف، دستشان را به جایی زدند که دست کس دیگری به آن نمی‌رسد. حرکت‌هایی که در نواختن چهار مضراب‌ها، تغییر ملودی‌ها و گرفتن صداهای لطیف‌تر از نی، انجام دادند پیش از ایشان سابقه نداشت.»
این نی‌نواز اصفهانی همچنین با تاکید بر این که تعداد شاگردانی که به طور مستقیم و رودررو زیر نظر حسن کسایی نی‌نوازی آموخته‌اند، بیشتر از 7 یا 8 نفر نیستند، گفت: «تمام نی‌نوازان از زمان پهلوی به بعد، تحت تاثیر صدای نی استاد کسایی بوده‌اند. اگر بخواهم خیلی روشن بگویم، تمام نی‌نوازان معاصر ایران شاگردان هنری استاد کسایی هستند. من هم به ایشان خیلی بدهکارم.»
او سپس به نقل خاطره‌ای از برخوردش با حسن کسایی در سال‌های جوانی پرداخت و گفت: «ایشان به من گفتند: تو از من چه می‌خواهی؟ گفتم: می‌خواهم نی‌نوازی را یاد بگیرم. گفتند: که چه طور بشود؟ گفتم: برای این که می‌خواهم مثل شما بشوم. ایشان فرمودند: مثل من که نمی‌شوی. یا بهتر از من می‌شوی یا بدتر. اما من نصیحتی به تو می‌کنم و آن این است که تو چرا می‌نشینی که دیگران صدایت بزنند که بروی برایشان ساز بزنی؟ چرا نمی‌روی یک موقعیتی پیدا کنی که تو تلفن کنی بیایند برایت ساز بزنند. بعد مثال آوردند. گفتند من در خانه‌ام نشسته‌ام فلان مقام زنگ می‌زند که امشب در خدمت‌تان باشیم، فردا شب یک مقام مسئول دیگر و... نه می‌توانم نروم و نه دلم می‌خواهد بروم. این زندگی نیست که من می‌کنم. بعد به من گفتند: من دلم نمی‌خواهد که تو نشسته باشی در خانه‌ات و مدام زنگ بزنند که بروی برای دیگران ساز بزنی. سازت را برای دلت بزن. من این حرف را شنیدم. مسیر زندگی‌ام تغییر کرد. رفتم ادامه تحصیل دادم و موقعیت‌های اجتماعی پیدا کردم.»
به گفته منوچهر شیخ صراف، حسن کسایی متولد 1307، از متمولین و بزرگان شهر اصفهان بوده است. پدرش حاج سید جواد کسایی یکی از بازرگانان بزرگ و سرشناس اصفهان بود. برادرش، رضا کسایی، از جمله موسیقیدانان اصفهان به شمار می‌رفت. فرزندان حسن کسایی نیز در دنیای هنر فعال هستند؛ جواد کسایی، سه‌تار نواز است. خلیل کسایی نی را به سبک پدر می‌نوازد و لیلی کسایی هم نقاش خوبی است.
شیخ‌صراف در پایان صحبت‌هایش به خاطره‌ای از سفرش به آمریکا اشاره کرد و گفت: «در سالنی، دیدیم صدای سه تار می‌آید. رفتم و از نوازنده پرسیدم: ایرانی هستی؟ جواب داد: نه. آمریکایی هستم ولی عاشق موسیقی ایران شدم. آمدم ایران خدمت استاد شهناز و سه تار یاد گرفتم. گفتم: من هم نی می‌نوازم. یک دفعه خیلی با اشتیاق گفت: استاد کسایی را دیده‌ای؟ گفتم: بله. گفت استاد کسایی و استاد شهناز بی‌نظیر و نمونه خلقت‌اند.»
