روزنامه اصفهان زیبا
زمان انتشار: شنبه 29 خرداد ماه 1389
آدرس: روزنامه اصفهان زیبا، شماره 1008، ویژه‌نامه دانش و فناوری- صفحه هفت
نوشته‌ها مدام کپی می‌شوند. نرم‌افزارها هم. خیلی از وبلاگ‌نویسان، خیلی از نویسندگان، از این که نوشته‌هایشان در وبلاگ‌ها، روزنامه‌ها و جاهای مختلف کپی می‌شوند بدون اینکه نامی از نویسنده به میان آورده‌شود، شاکی‌اند.
خیلی از مولفین نرم‌افزارها و توسعه‌دهندگان وب هم از این که قفل نرم‌افزارهایشان شکسته و به رایگان در وب یا به صورت سی‌دی‌ها و دی‌وی‌دی‌هایی با پوشش شکیل در قفسه‌ی سی‌دی‌فروشی‌ها عرضه می‌شوند، ناراحتند.
برای جلوگیری از این عمل هم تا به حال تدابیر زیادی اندیشیده شده. مجوزهای مختلفی تعریف شده و البته مجازات‌‌هایی هم در نظر گرفته‌اند اما کسانی هستند که راه بهتری پیدا کرده‌اند؛ فرهنگ‌سازی.
و خب برای گام برداشتن در راه فرهنگ‌سازی در راستای رعایت قانون حق مولف، بهترین کار این است که در راه ترویج استفاده از نرم‌افزارهای متن باز (open source) و رایگان تلاش کنیم. ما هم در این مطلب قصد داریم دقیقاً همین کار را انجام دهیم.
نرم‌افزارهای متن باز چه گونه نرم‌افزارهایی هستند؟
وقتی
از «نرم‌افزار آزاد» صحبت به میان می‌آید، منظور «آزاد» بودن کاربران در
اجرا، توزیع، بررسی، تغییر و بهبود نرم‌افزار است نه رایگان بودن آن. یعنی
این که شما می‌توانید برنامه‌ی فوق را برای هر منظوری، اجرا کنید.
می‌توانید مطالعه و بررسی‌اش کنید و در صورت لزوم تغییراتی در
برنامه‌نویسی‌اش اعمال کنید که خواسته‌هایتان را بهتر برآورده کند به همین
دلیل کدهای منبع را در اختیارتان قرار داده‌اند.
شما آزادید که نرم‌افزار را کپی کنید و به دوستانتان هم بدهید یا در مواقعی، بفروشید. و البته نرم‌آفزار‌های آزاد برای استفاده‌های تجاری، توسعه‌ی تجاری و توزیع تجاری هم در دسترس اند و آزاد. البته یادتان باشد که اگر شما یک نسخه‌ی تغییر یافته از برنامه را توزیع کردید و توسعه‌دهنده‌ی قبلی یک کپی از آن را درخواست کرد، موظفید که یک کپی برای او بفرستید. البته مجوزهای مختلفی در رابطه با نرم‌افزارهای آزاد وجود دارد که هر کدام شرایط خاصی دارند.
نرم‌افزارهای آزاد، از جهات گوناگون مزیت‌هایی دارند. برخی‌ها معتقدند که به کارگیری نرم‌افزارهای متن باز وسیله‌ای است برای انتقال ثروت دنیای صنعتی به کشـورهای در حال توسعه و اصلاً این که اطلاعات سازمان‌ها در انحصار یک یا چند شرکت خصوصی خارجی قرار بگیرد چیز خوبی نیست مخصوصاً اگر این نرم‌افزارها قفل شکسته باشند که در این صورت بخشی از کاربری‌شان را از دست داده‌ایم و البته چیزی به عنوان «خدمات پس از فروش» یا «پشتیبانی» هم وجود ندارد و خب این مسئله می‌تواند مشکلات عمده‌ای به همراه داشته باشد.
آیا شما به قانون حق مولف احترام می‌گذارید؟
به احتمال زیاد شما که در حال خواندن این مطلب هستید، رایانه‌ای دارید که بر روی آن نسخه‌ای از سیستم عامل ویندوز نصب است و خب خیلی کم تعدادند کسانی که نسخه‌ی اصل این سیستم عامل را با آن قیمت بالا، از کمپانی مایکروسافت خریده باشند.
پس اولین نقض قانون کپی رایت را پیدا کرده‌اید، در مرحله‌ی بعد به نرم‌افزارهای نصب شده روی سیستم‌تان نگاهی بیندازید. حتماً مایکروسافت ورد، ادوب فتوشاپ، ویندوز مدیا پلیر، اینترنت اکسپلورر و شاید ادوب آودیشن و خیلی نرم‌افزارهای دیگر دارید که همه، قفل شکسته و در اصل، غیررایگان و غیرآزاد هستند.
برای برطرف کردن این موارد نقض قانون کپی رایت، می‌توانید یک کاربر حرفه‌ای نرم‌افزارهای متن باز شوید. به این صورت که یکی از سیستم‌عامل‌های رایگان و متن‌باز مثل نمونه‌ای از توزیع‌های مختلف لینوکس را به جای ویندوز یا در کنار آن، نصب کنید. بعد، آن ایی آبی‌رنگ را فراموش کنید و یک مرورگر آزاد مانند موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox) را دریابید. به همین ترتیب تقریباً تمام نرم‌افزارهای متن‌بازتان را می‌توانید جایگزین کنید و به یک کاربر متعهد دنیای صفر و یک که حقوق مولفین نرم‌افزارها را زیر پا نمی‌گذارد، تبدیل شوید.
منابعی برای کسب اطلاعات بیشتر
اگر تشویق شده‌اید که درباره‌ی نرم‌افزارهای متن باز بیشتر بدانید و به سمت استفاده از این گونه نرم‌افزارها حرکت کنید، می‌توانید به انجمن صنفی کاربران نرم‌افزارهای آزاد/ متن باز ایران (www.foss.ir) سری بزنید. در توصیف این انجمن نوشته شده:« در اکثر کشورها، برای راه¬اندازی و مدیریت و همچنین فرهنگ‌سازی و ترویج استفاده از نرم¬افزارهای متن باز یک حرکت مردمی و گسترده آغاز شده است.
مردم اکثر کشورهای جهان در جوامع خود اقدام به تاسیس انجمن و بنیادهایی با نام نرم¬افزارهای متن¬باز کرده¬اند که نمونه بارز آن می¬توان به بنیاد نرم¬افزارهای آزاد اروپا (Free Software Foundation Europe)، بنیاد نرم افزارها و دانش‌های آزاد اسپانیا، بنیاد نرم¬افزارهای آزاد هند (FSF India) و بنیاد نرم افزارهای آزاد آمریکای لاتین (FSF Latin America) اشاره کرد.
حتی سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل نیز در این خصوص توصیه‌ی اکید داشته و شبکه بین‌المللی نرم‌افزارهای متن باز را بدین منظور تاسیس نموده‌اند (iosn.net) در ایران متخصصین از برخی دانشگاه‌های کشور و بخش خصوصی در چند سال اخیر فعالیت‌های بسیاری انجام داده‌اند و گروه‌های غیرمنسجم بسیاری تشکیل شده‌اند.
انجمن صنفی کاربران نرم افزارهای آزاد/متن باز هم موسسه‌ای غیردولتی-غیرانتفاعی است که در زمینه‌های علمی، پژوهشی، فنی و اجرایی در کلیه جنبه‌های نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز فعالیت می‌کند و مانند تشکلات مردمی سایر کشورها جهت جلوگیری انحصار و سلطه شرکت‌های خصوصی خارجی به صنعت نرم افزار، برای بهبود بخشیدن به امور آموزشی، پژوهشی و به کارگیری این گونه نرم افزارها در ایران تشکیل شده است.»
و البته به جز این انجمن، گروه‌ها و انجمن‌های کوچک و بزرگ دیگری هم هستند که با جست و جو در اینترنت می‌توانید عضوشان بشوید یا از برنامه‌های آموزشی‌شان استفاده کنید، در سخنگاه‌هایشان به تبادل نظر بپردازید و هر چه بیشتر به سمت استفاده از نرم‌افزارهای آزاد پیش بروید.
به راحتی دانلود کنید!
اما اگر دوست دارید لیستی از نرم‌افزارهای آزاد و رایگان را به همراه توضیحات استفاده‌ی هر کدام داشته باشید، می‌توانید به یکی از وب‌سایت‌هایی که به تازگی در این باره فعال شده، به نام پلاس دانلود (plusdownload.net) سر بزنید. در این وبسایت می‌توانید نرم‌افزارهای آزاد و رایگان دلخواه‌تان را پیدا و دانلود کنید. مثلاً از ویرایش‌گر تصویر که شاید بتواند جای فتوشاپ را برایتان بگیرد تا نرم‌افزار مدیریت ایمیل و فشرده ساز فایل‌ها و بازی رایگان، خلاصه نرم‌افزارهای مختلفی هستند و البته در قدم بعدی، می‌توانید نرم‌افزارهای آزاد رایگانی را که خودتان در وب‌گردی‌هایتان کشف کرده‌اید یا ساخته‌اید، به این فهرست اضافه نمایید.
مطلب جالب دیگری که در وب‌گردی‌هایم پیدا کردم، پستی از وبلاگ نرم‌افزارهایی برای همه (soft4all.info) بود با عنوان « 13 نرم‌افزار آزاد که باید بر روی کامپیوتر جدیدتان داشته باشید».
اول از همه، با آنتی‌ویروس آویرا (Avira Antivirus) از شر ویروس‌ها خلاص شوید. یکی از بهترین آنتی‌ویروس‌هایی که نسخه‌ی رایگان و آزادش را می‌توانید دانلود کنید. ریکووا (Recuva) هم برای تنظیم ضربان قلبتان خوب است! اگر فایل‌هایتان، ناخواسته پاک شدند، حرص نخورید، ریکووا را نصب کنید و یک ریکاوری. دراپ‌باکس (Dropbox) را که یادتان هست، همان ابزاری که در اولین شماره‌ی این ستون معرفی کردم.
دراپ باکس را نصب کنید و دو گیگابایت از اطلاعات مهم‌تان را به مرور به اکانت‌تان در این وبسات منتقل کنید تا مدیریت سیستم‌تان راحت‌تر و سریع‌تر باشد. سی‌کلینر (CCleaner) هم یکی از ابزارهایی است که نویسنده‌ی این وبلاگ پیشنهاد کرده‌است. ابزار بسیار خوبی برای پاک کردن آشغال‌های هارددیسک. اگر درایو سی‌تان با کمبود فضا روبه رو است، این نرم‌افزار معجزه می‌کند! خلاصه این چهار نرم‌افزار متن باز و آزاد، ابزارهای خوبی هستند که کامپیوترتان به آنها احتیاج دارد.
فرهنگ اپن‌سورس
بهتر است برای این که حرف‌هایمان مستندتر باشد، از یک کاربر حرفه‌ای نرم‌افزارهای آزاد هم نظرخواهی کنیم. ثمر سعیدی، روزنامه‌نگاری است که تقریباً سه سال پیش کار با سیستم‌عامل لینوکس را آغاز و توزیع‌های مختلف این سیستم‌عامل متن باز را امتحان کرده و تجربه‌ی کار با نرم‌افزارهای آزاد مختلفی را هم دارد.
چه اتفاقی افتاد که لینوکسی شدی؟!
همان
اصل اساسی نرم‌افزارهای متن باز که کاربر دستش باز است و انحصاری از طرف
شرکت توزیع‌کننده‌ی نرم‌افزار به کاربر تحمیل نمی‌شود، من را جذب کرد.
پیش آمده که امکاناتی در نرم‌افزارهای غیرآزاد باشد که نرم‌افزارهای آزاد نداشته‌باشند و برایت محدودیت به وجود بیاید؟
خب
همیشه راه حل هایی هست. ببین! وقتی اپن سورسی بشوی، آن‌قدر لذت می‌بری، که
حاضر نیستی به هیچ بهایی به ویندوز برگردی. البته الان من برای کار با
ادوب آودیشن گاهی مجبورم در ویندوز کار کنم اما نرم‌افزارهای ویندوزی
اکثر‌شان در لینوکس هم قابل اجرا هستند.
الان از کدام توزیع لینوکس استفاده می‌کنی؟ کدام‌ها را تا به حال استفاده کرده‌ای و برای تازه‌کارها کدام را پیشنهاد می‌کنی؟
من
با توزیع اوبونتو شروع کردم. مندریوا و لینوکس شریف، پارسیکس، ردهت و
فدورا را تا به حال تست کرده‌ام و الان اپن سوزه (opensuse) دارم و بعد هم
می‌خواهم اسلک ور (Slackware) را امتحان کنم. بعد یک نکته‌ی مهم این است
که لینوکس دو تا محیط گرافیکی به کاربر می‌دهد که یکیش ویندوزی‌تر هست.
اوبونتوی با گنوم (که یکی از آن محیط‌های کاربری هست) برای تازه کارها
بهتر است.چه نرم افزارهای اپن سورسی داری که بخواهی پیشنهادشان کنی؟
یکی‌شان
همین مسنجری (Pidgin) هست که الان دارم باهاش با تو چت می‌کنم و تحت
ویندوزش هم موجود است. آن یکی هم حتماً معرف حضور هست، یک پلیر (VLC
mediaplayer) همه فن حریف که نسخه‌ی تحت ویندوز هم دارد. به جای فتوشاپ،
گی‌مپ (GIMP) استفاده می‌کنم. و مرورگرهایم هم فایرفاکس و کرو و اپرا
هستند.
اگر بخواهی خواننده‌های روزنامه‌ی ما را به استفاده از نرم‌افزارهای متن باز تشویق کنی، چه می‌گویی؟!
امنیت
بالا، اجرا نشدن ویروس‌های اگزه روی لینوکس و این نکته که لینوکس سیستم
عاملی هست که از نظر کارایی و گرافیک بیشترین قدرت مانور رو به کاربر
می‌دهد نکاتی هستند که می‌توانند کاربران را تشویق کنند به لینوکسی شدن.
یکی مثل من که کاربر ساده است، در لینوکس با دریایی از نرم‌افزارهای گوناگون و جالب روبه رو هست و آزادی عمل دارد. آن‌قدر هم تیم‌های پشتیبانی قوی از کاربران ایرانی برای توزیع‌های مختلف لینوکس وجود دارد، که آدم نگرانی خاصی ندارد. مثلاً اپن سوزه دات‌آی‌آر و اوبونتو دات‌آی‌آر، سخنگاه‌هایی دارند، گاهی «جشن نصب» برگزار می‌کنند و علاقمندان می‌توانند با لپ‌تاپ‌ها و کیس‌هایشان مراجعه کنند و لینوکسی شوند!
به
نظرم اپن سورس مثل یک فرهنگ هست که کلاً در تمام وجوه زندگی آدم تاثیر
می‌گذارد. و خب بخشی از این فرهنگ‌سازی، اشاعه‌ی استفاده از نرم‌افزارهای
متن باز هست و ما هم وظیفه‌ی خودمان می‌دانیم کمک کنیم تا بقیه هم به این
سمت حرکت کنند و از مزایا و امنیتش بهرمند شوند.
طرق مختلف احترام!
البته اگر دوست دارید به قانون حق مولف احترام بگذارید ولی فکر می‌کنید تبدیل شدن به یک کاربر متعهد به رعایت قانون حق مولف، سخت است و نصب و راه‌اندازی این نرم‌افزارهای جدید از عهده‌تان خارج، به‌تان پیشنهاد می‌کنم قسمت نرم‌افزارها و دعای خیر توسعه‌دهندگان وب را فعلاً نادیده بگیرید و راه احترام به قانون کپی رایت را از مسیر کپی نکردن مطالب نویسندگان، بدون ذکر نام‌شان در وبلاگ‌ها، روزنامه‌ها، مجلات و حتی پروژه‌های دانشگاه‌تان پیش بگیرید که این هم قدم بسیار بلند و ارجمندی است در راه احترام به حقوق پدیدآورندگان.
