نام موسسه: مجله اینترنتی قاف
آدرس: http://www.ghaaf.ir
مصاحبه‌شونده: آقای دکتر ایمان ادیبی
تاریخ مصاحبه: دی‌ماه 1387
- از کجا شروع کردید؟ لطفاً کمی در مورد تاریخچه تاسیس گروه و چگونگی شکل‌گیری مجله اینترنتی قاف و جلسات کافه علم و ارتباط این دو فعالیت با هم، توضیح دهید.
- از دانشگاه شروع شد. ما یک جمعی بودیم که در دوران دانشجویی در سطوح مختلف به کار های پژوهشی مشغول بودیم. ورود ما به دنیای پژوهش و بعد مدیریت جمع های کوچک پژوهشی ما را به مطالعه در زمینه توسعه علم و خود علم علاقمند کرده بود. جلساتی داشتیم در دانشگاه که بصورت منظم در مورد موضوعات مربوط به توسعه علم گفتگو می کردیم.
علاقه ای که در آن زمان در ما ایجاد شده بود ما را به این سمت برد که مطالعات خود را با دیگران به اشتراک بگذرایم و فکر می کردیم شاید اگر کسی بعد از ما خواست سراغ این موضوعات برود مسیر مطالعاتی روشن تری داشته باشد. خصوصا اینکه دریافته بودیم که اگر کسی به این موضوعات علاقمند باشد.
مجموعه مدونی در منابع فارسی در این زمینه در اختیار ندارد. ایده تشکیل یک جامعه مجازی یا شبکه از کسانی که به توسعه علم ایران فکر می کنند شروعش می شد یک نشریه الکترونیک باشد که شد! شاید اساسا به خاطر وجد ما بود از مطالعاتی که برایمان جذابیت داشت مثل اینکه شما یک فیلم جالب دیده باشید و بخواهید برای کسی تعریف کنید. نوشتن از مطالعات علم شاید حاصل هیجان ما از خواندن مطالبی در این زمینه بود!
- موسس گروه خودتان بودید یا هیئت موسس داشتید؟ از چه سالی این فعالیت آغاز شد؟
- از سال هشتاد و پنج شروع شد. پیدا کردن هسته اولیه برای چنین کاری با توجه به علاقمندی دوستانم و آمادگی ذهنی آنها برای پرداختن به این موضوعات چندان سخت نبود. من با دوستانم ایده را مطرح کردم و بدلیل پیش زمینه مشترک خوشبختانه ذهن آنها بسیار برای تکمیل و اجرای این ایده آماده بود. من فقط یک نظر کلی داشتم که راه اندازی چنین نشریه ای بود با ماهیت الکترونیک به منظور ایجاد شبکه بین علاقمندان به توسعه علم. کار اصلی را دوستان من کردند که کار را با جزئیات طرح ریزی کرده و بسیار خوب اجرا کردند.
- در شروع کار چند نفر با این پروژه همکاری می‌کردند و حالا چه تعداد؟
- ا در مدتی که مشغول طراحی موضوعات و شیوه کار بودیم اول سه نفر بودیم و طی مدت کمی چهار نفر دیگر نیز به ما اضافه شدند و از زمان اجرا تا کنون همین هفت نفر کارهای اصلی را به عهده دارند: احسان خردمند، حسین قضاوی ، کیانوش کیهانیان ، عمار حسن زاده ، کیاندخت کیهانیان ، میلاد مهر آرام و من. طبیعی است که در نوشتن مقالات و یا برگزاری جلسات کافه علم دوستان دیگری نیز با ما همکاری می کنند که فکر می کنم حدود 15 نفر باشند.
- به طور کلی، چه نوآوری‌هایی داشته‌اید؟
-خوب این خیلی سوال عجیبی است. نوآوری در بین چه کسانی و جه فعالیتهایی؟ پرداختن به مسایل نظری توسعه علم در بین دانشجویان پزشکی نوآوری است ولی شاید جای دیگر نباشد. همینطور انتشار یک نشریه الکترونیک با این موضوع در فضای مجازی ایران. کشاندن علاقمندان علم به کافه برای یک گفتگوی غیر رسمی که در مرکز آن یک میهمان جالب توجه (!) وجود دارد. بعضی موضوعات شماره های گذشته ما در ایران کم مورد توجه بود مثل علم کاذب ، خود کافه علم، پرداختن به انگیزه ها و پاداشهای اجتماعی در علم و موضوعات دیگر. ولی با توجه به روندی که در دنیا اتفاق می افتد من فکر نمی کنم بشود گفت ما نو آوری کردیم! شاید باید روی این قضیه بیشتر کار کنیم!
- با توجه به اینکه شغل اصلی‌تان پزشکی است، چه قدر این کار برایتان جنبه سرگرمی دارد و چه قدر به طور جدی و به عنوان یک حرفه‌ی دوم، به این فعالیت نگاه می‌کنید؟
- ابرای من سرگرمی نیست حرفه هم نیست. شاید بشود گفت یک فوق برنامه خیلی خیلی جدی. که شاید عملکرد حرفه ما را هم در آینده تحت الشعاع قرار دهد و امیدوارم بدهد. بهر حال ما برای ارتقای کیفیت زندگی حرفه ای خود به جایی مثل قاف نیاز داریم ولی خوب حرفه ما از لحاظ فیزیکی جای دیگریست. مثل اینکه یک بازیگر باید فیلم ببیند تئاتر برود و مجله بخواند این کار ها نه حرفه او هستند نه سرگرمی او.
- آیا هیچ نگاه اقتصادی هم به این پروژه داشته یا دارید؟ یا اصلاً به برنامه‌ای برای بهره‌برداری اقتصادی از این فعالیت، فکر کرده‌اید؟
- ا به بهره برداری اقتصادی فکر نکرده ایم ولی نگاه اقتصادی برای تضمین بقای خود مجموعه لازم است که فکر می کنم در آینده کارهایی در این زمینه بکنیم. هرچند گاهی فکر می کنم اگر یکی از دوستانم بتواند بصورت حرفه ای از چنین مجموعه ای کسب درآمد کند این به پیشرفت قاف چقدر کمک خواهد کرد.
- آیا خودتان را یک فرد موفق می‌دانید؟ چه عواملی مولد این احساس موفقیت هستند؟
- اگر موفقیت را مقابل شکست تعریف کنید قاف موفق بوده است اگر در دست یابی به اهداف تعریف کنید حالا برای قضاوت زود است اما فقط می توان گفت در دستیابی به اهداف کوتاه مدت خود موفق بوده است. گروه دوستان من توانسته اند قاف را در مسیر موفقیت قرار دهند و برای حفظ آن در این مسیر برنامه ریزی کنند.
من از اینکه توانسته ام در بین چنین گروهی قرار بگیرم و با آنها کار و زندگی کنم احساس موفقیت می کنم. هر شماره قاف که منتشر می شود و بالاتر از آن هر روز که کانتر سایت را چک می کنم و می بینم کسانی حین جستجو در مورد یک موضوع علمی به سایت ما رسیده اند و یک چیزی آنجا پیدا کرده یک حس خوبی دارم که فکر می کنم موفقیت باشد! و می دانم که این حس در بین سایر قافیه بازان هم وجود دارد.
- در زمان شروع به کار چند سال داشتید؟ و حالا چند سال است که سرگرم این پروژه هستید؟
- من بیست و چهار ساله بودم و سایر دوستانم نوزده تا بیست و دو یا بیست و سه! - الان حدود سه سال است
- چه قدر تحصیلاتتان و نوع رشته‌تان در کارتان موثر بوده است؟
- دوران تحصیلات در آن موثر بوده ولی خود تحصیلات رسمی و رشته ارتباطی با این موضوع ندارد. بیشتر شاید بتوان گفت آن صورت خاص از رشته پزشکی و برنامه تحصیلی که من و دوستانم برای خود انتخاب کردیم و شاید خیلی از آن به خاطر قرار گرفتن در کنار هم و تشدید و تقویت هم بود در این کار موثر بوده. به هر حال مقالات قاف در زمینه توسعه علم و مباحثات ما در کافه علم شاید رنگ و بوی پزشکی داشته باشد اما مربوط به علوم پزشکی نیست.
- شرایط کودکی‌تان چگونه بوده است؟ آیا ریشه‌هایی از علاقه به این گونه فعالیت‌ها را در کودکی‌تان سراغ دارید؟
- آدم با این سوال هی توی کودکی اش می گردد و بعد شک می کند که چرا واقعا کودکی من چیز خاصی نبوده است! و بعد از آینده اش نگران می شود. من که چیزی به ذهنم نمی رسد!
- قبل از شروع این کار، تجربه مرتبطی داشتید؟
- تجربه کار با همبن گروه از دوستانم در کمیته پژوهشهای دانشجویان که همه ما وامدار آن هستیم بوده. تجربه جلسات غیر رسمی شبیه کافه علم در اندازه های کوچکتر با همین موضوعات در همان کمیته بوده. تجربه چنین مطالعاتی هم از همانجا شکل می گیرد. تجربه یک نشریه الکترونیک ولی نبوده.
- چه قدر اطرافیان (خانواده، دوستان) در پیشبرد کارتان موثر بوده‌اند؟
- خوب اساسا من و بقیه دوستانم در جوی درس خواندیم و کار کردیم که صحبت از توسعه علم و موضوعات مربوط به مطالعات علم را در ما تشدید می کرد و اگر از همان جو آشنا به این امور دوستانی نداشتم نه این ایده شکل می گرفت و نه بعد توسط آنها اجرا می شد. ما در پیدا کردن نویسندگان قاف و مهمانان و حتی شرکت کنندگان کافه علم بدون استفاده از روابطی که از قبل علی الخصوص در کمیته پژوهشهای دانشجویان داشتیم خیلی دستمان بسته بود.
- چه عواملی باعث شدند به فکر تاسیس چنین مجله‌ای با این گونه فعالیت‌ها بیفتید؟
- اول علاقمندی شخصی همه ما به مطالعات علم بعد شاید همان وجدی که پیشتر گفتم و نبود منبعی قابل اعتماد در زمینه موضوعات مربوط به توسعه علم. شاید بتوان گفت که همه ما در قاف یک دیدگاه مشترک داریم و آن اینکه توسعه کشور را مبتنی بر سرایت علم در تمام جامعه و توانمندی علمی ایران می دانیم. خوب قاف ابزار خوبی برای توسعه خودمان و دوستانمان و آدم هایی است که از این طریق با ما در ارتباط خواهند بود. کما اینکه فکر نمی کنم کسی به اندازه خود من و بچه های قاف از جلسات کافه علم چیز یاد بگیرد و لذت ببرد.
- چه قدر از نظر مالی حمایت شده‌اید؟ و به نظرتان در این قبیل فعالیت‌ها، حمایت‌های مالی چه قدر می‌توانند موثر باشند؟
- هیچی! حمایت مالی حتما در افزایش کیفیت و ادامه دار بودن موثر است. بقول فقها احوط داشتن آن است! اما بهتر است سوال این باشد که چقدر حمایت مالی کسب کرده اید. اساسا حمایت خودجوش شکل نمی گیرد باید برای جلب آن برنامه ریزی کرد، نبود حمایت بیش از آنکه ضعف مجموعه های مدیریتی کلان کشور را نشان دهد نشان دهنده عدم بلوغ و توانایی ما در جلب آنهاست.
- آیا در کارتان شکست خورده‌اید؟ به نظرتان دلایل شکست چه مواردی بوده است؟
- شکست هم خورده ایم گاهی ولی چون خیلی بالا نرفته بودیم پایین افتادنمان هم خیلی دردناک نبوده! اگر یک روز ما کاملا شکست خورده باشیم من فکر می کنم اهدافمان را واقعگرایانه طرح نکرده ایم ،خودمان کار را به اندازه کافی جدی نگرفته ایم. حرف از توسعه علم زده ایم اما در جمع خودمان توسعه یافته و علمی عمل نکرده ایم. بعد شاید بتوان گفت حمایت های مالی و گاهی اداری موثر باشد. مهمترین چیز توان ما در جلب همکاران بیشتر و موثر تر است.
- با چه سختی‌ها و موانعی روبه‌رو بوده و هستید؟!
- خیلی چیزها! ما اینترنت درست و حسابی نداریم! توی تیم ما کسی که از قبل تجربه طراحی سایت داشته باشد نداشتیم که احسان خردمند توانست وقت بگذارد و این مساله را در حد نیاز ما بخوبی حل کند. اماشاید مهمترین مشکل که هنوز هم هست نبود منابع درست و حسابی در این زمینه و بستر هایی است که در آن بشود از راهنمایی کسانی در زمینه توسعه علم استفاده کرد و بتوان با نویسنده های غیر حرفه ای تحت حمایت های آنها متن های با کیفیتی تولید کرد. هرچند شاید اگر آنها بودند دیگر اصلا به قاف نیازی نبود.
- با توجه به اینکه این کار، یک پروژه‌ی علمی- فرهنگی است، به نظرتان به طور خاص، ریاضیات چه نقشی می‌تواند در این گونه فعالیت‌ها داشته باشد؟
- ریاضیات ! باید بتوانیم دانشجویان و پژوهشگران ریاضی را به این ورطه وارد کنیم که تعاملشان با سایر رشته ها در قالب اجتماعات غیر رسمی چه در قاف چه در کافه تقویت شود بعد اتفاقات خوبی در این شبکه رخ می دهد. من بشدت معتقدم که پژوهشگران نباید ارتباطشان با ریاضیات و فلسفه را در زندگی علمی خود قطع کنند. تاریخ علم هم از آن جا که به درک فلسفی بهتری از سیر توسعه علم کمک می کند در همین زمره است. به زبان مسوولین : ما از همین تریبون جهت انتشار مقالاتی در باب توسعه علوم ریاضی و برگزاری کافه هایی با حضور دانشمندان این رشته اعلام آمادگی می کنیم!
- اگر کسی بخواهد کاری مشابه فعالیت شما، در شهر دیگری (یا در اصفهان) شروع کند، چه پیشنهادها و توصیه‌هایی برای او دارید؟ به عبارت دیگر اگر خودتان با تجربه فعلی، می‌خواستید این فعالیت را آغاز کنید، چه نکاتی را در نظر می‌گرفتید؟
- ما یک مسیر تکامل طی کردیم که حالا تازه اولش هستیم! این تجربه ها شاید راه را طولانی کند اما برای افزایش کیفیت قدم های بعدی لازم هستند. از چیزهای خیلی کوچک مثل اینکه چه مکانی برای کافه علم مناسب است یا چه ابزارهایی برای اطلاع رسانی داریم تا اینکه سیر موضوعات در یک مجله اینترنتی با موضوع توسعه علم باید چطور باشد و مقالات باید چطور تهیه شده و به چه موضوعاتی بپردازند. چطور شبکه خود را در جامعه مجازی و بین پژوهشگران گسترش دهید. چطور با نویسندگان غیر حرفه ای و جمع های دانشجویی کارهای طولانی مدت و با کیفیت علمی می توان انجام داد.
اینکه با امکانات و همکاران موجود حداکثر تعداد مقالاتی که در سال می شود منتشر کرد چقدر است. اینکه چطور باید گروههای هدف خوانندگان را پیدا کرد و برای سطوح مختلف آنها حرفهای مختلف زد. چه کسی برای یک کافه علم خوب مناسب است و چطور در ایران باید این جلسات را برگزار و اداره کرد. چه موضوعاتی در ایران در زمینه مطالعات علم جایگاه خوبی برای بسط و توسعه دارد. اینکه کافه های شهر هر کدام کجا قرار دارند و هات چاکلت کجا از همه بهتر است! چای کجا ارزانتر و با صرفه تر است. اینکه شبکه های علمی اصلا شاید با یک چای خوب که در زمان و مکان مناسب جلوی شما و یک آدم خوب و مناسب قرار گرفته است شکل بگیرد!
